Εμπρός για της γενιάς μας την crowdfunded Mauerfall

Του Κonstantin Schlaucher

Μεσημέρι Κυριακής. Ο καιρός ιδιαίτερα αίθριος και σπάνιος για αυτό το σημείο της Βόρειας Ευρώπης.

Πολλά τα πάρκα στο Βερολίνο και δεν αφήνω την ευκαιρία να πάει χαμένη. Ξεχύνομαι με το ποδήλατο σε μια απόπειρά μου να ανακαλύψω αυτήν την τεράστια πόλη. Μαγεμένος από την κούραση της ποδηλασίας ή από την ομορφιά του τοπίου, επιλέγω τελικά το παγκάκι- παρατηρητήριο των υπόλοιπων συνδιαβατών της Κυριακής. Ιδού η εικόνα που αντίκριζα.

Όχι κάτι το μοναδικό, ε; Χμ, επέλεξα να απαθανατίσω αυτήν τη στιγμή όταν αντιλήφθηκα το πού ακριβώς στο Βερολίνο βρισκόμουν, μια συνειδητοποίηση που προσέδωσε στο τοπίο μια ιδιαίτερη γοητεία.

Δεν ήταν η απόλαυση της βαθιάς και ελεύθερης αναπνοής μετά από τον ανήφορο, ούτε μια μοναδικότητα γαλήνης, παρά ο τόπος και η φαντασία μου, η οποία ελεύθερα μετέτρεψε την εικόνα σε κάτι αναγκαίο μοιράσματος μέσω κοινωνικών δικτύων. Ιδού η εικόνα της περασμένης Κυριακής, που τελικά δεν postαρα online.

Αυτό το ρυάκι που στις 2 όχθες του σήμερα αράζουν κάτοικοι και επισκέπτες αυτής της πόλης και αυτή η μικρή, αλλά δύσκολη για το ποδήλατο χαριτωμένη γεφυρούλα, υπήρξε κάποτε τόπος θανάτου (!;). Δεν το γνωρίζω, αλλά θα μπορούσε. Και αντί για ηλιολάτρες στις όχθες να υπήρχαν φαντάροι με τα όπλα στην σκανδάλη, έτοιμοι να πυροβολήσουν όποιον προσπαθούσε να πάει και να μυρίσει το γρασίδι της απέναντι όχθης. Είναι το αίσθημα της ελευθερίας που αποδίδεται σε αυτό τοπίο κατά την αντιπαράθεση του παρόντος με το παρελθόν που κάνει μάλλον αυτό το τοπίο τόσο όμορφο.

Γυρνώντας σπίτι κατάκοπος, δε μπορούσα να μην προσέξω αφίσες για τους εορτασμούς των 25 χρόνων από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Σε λίγες μέρες, την 9η Νοέμβρη, το Βερολίνο κλείνει 25 χρόνια γάμου των 2 οχθών του Maybachufer.

Να πω την αλήθεια, έχω καταφέρει να μην βομβαρδιστώ από ειδήσεις και αφιερώματα για την πτώση του Τείχους. Όσο δύσκολο είναι αυτό, άλλο τόσο δύσκολο φαίνεται να είναι να αντιληφθεί κανείς νεοφερμένος το πώς γίνεται αυτή η πόλη να ήταν χωρισμένη.

Πώς γίνεται εκεί που σουλατσάρεις να υπήρχε μια νεκρή ζώνη; Ζώνη κατοικημένη από νεκρούς. Ένα δολοφονικό Τείχος για όποιον προσπαθούσε να συνεχίσει την βόλτα του προς την άλλη πλευρά του δρόμου, χώριζε την πόλη και τους κατοίκους της στα δύο. Οικογένειες, φίλοι, ομάδες έτυχε ξαφνικά να χωριστούν μέχρι την 9η Νοεμβρίου του 1989.

Ένα ανεπάντεχο γεγονός, σαφώς.

Όσο δύσκολο μπορεί να φαίνεται σε κάποιους της δικής μου γενιάς να καταλάβουν έννοιες και γεγονότα όπως χούντα, Παπαδόπουλος, ΕΑΤ-ΕΣΑ, Πολυτεχνείο, έτσι πιστεύω, αναλογικά, ότι πρέπει να ισχύει και για τους Βερολινέζους φίλους μου με έννοιες όπως DDR, Honecker, STASI, Mauerfall (πτώση Τείχους).

Μπορεί αυτή η απόπειρα παρομοίωσης των δυο αυτών πολιτικών εποχών να ξενίσει μερικούς, ωστόσο με βοηθάει στην απόπειρα μου να καταλάβω δια της αναλογίας συναισθήματα του τότε και του τώρα. Το “ποιος θα πίστευε ποτέ ότι θα έπεφτε η Xούντα” μου θυμίζει πολύ το “ποιος περίμενε ότι θα πέσει το Τείχος”, εκφράσεις που έχω ακούσει από δικό μου άνθρωπο.

Κατά αναλογία, επιστρέφοντας στα εορταστικά της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου, οι ιστορίες και αφηγήσεις για εκείνη την εποχή και εκείνη τη νύχτα μού θυμίζουν τις άπειρες διθυραμβικές ιστορίες του Πολυτεχνείου. Εύκολο να καταλάβει κανείς ότι οι ιστορικές αφηγήσεις για εκείνη τη νύχτα, τα φωτογραφικά και βιντεοσκοπικά αφιερώματα είναι όπως ακριβώς και οι δικές μας, του Πολυτεχνείου, πολλές (!), με τάση προς το άπειρο, και καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος των φύλλων των εφημερίδων καθώς και του ραδιοτηλεοπτικού χρόνου.

Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία πέντε με έξι χρόνια έχει μειωθεί αυτή η τρέλα της Οσταλγίας. Ostalgie εκ του Nostalgie (νοσταλγία) και Ost (ανατολή), δηλαδή μια τάση αναπόλησης του παρελθόντος της Αν. Γερμανίας (DDR) . Μια Οσταλγία που εκφράστηκε τόσο καλλιτεχνικά (Goodbye Lenin, Life of the others) όσο και στατιστικά-δημοσκοπικά.

Σε μια χώρα που λατρεύει τους αριθμούς, ή που πιστεύω ότι λατρεύει τους αριθμούς, στην προσπάθεια μου να δεχτώ τον εαυτό μου ως μισό Γερμανό, δε θα μπορούσαν να λείπουν στατιστικά για τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ πάλαι ποτέ ανατολικής και δυτικής Γερμανίας. Και ενώ οι αριθμοί που αναφέρονται σε χαρακτηριστικά λίγο πολύ αμετάβλητα μέσα σε 25 χρόνια όπως ονόματα (!) επιβεβαιώνουν ακόμα αυτόν τον διαχωρισμό, άλλες μεταβλητές, όπως εισόδημα ή πολιτική προτίμηση, τείνουν να καταδεικνύουν ένα νέο χωρισμό της Γερμανίας μεταξύ των δυο πλούσιων και συντηρητικών κρατιδίων του νότου από τη μια και της υπόλοιπης Γερμανίας από την άλλη και καθιστώντας την εμμονή διαχωρισμού σε πάλαι ποτέ ανατολική και δυτική Γερμανίας σε γραφικότητα.

Και ενώ πολλές από τις εκδηλώσεις (συναυλίες, εκθέσεις, θεατρικές αναβιώσεις) για τον εορτασμό από την πτώση του Τείχους είναι εξίσου γραφικές με τις στατιστικές διαχωρισμού σε Ανατολή και Δύση, καταφέρνω να εντυπωσιαστώ από την Lichtgrenze, μια συνοριακή-αλυσίδα φώτος δημιουργημένη από φωτισμένα μπαλόνια τοποθετημένα πάνω στην παλιά συνοριακή γραμμή των δυο Γερμανιών, στο Τείχος του Βερολίνου.

Και ενώ το μοντέρνο στην τέχνη ακόμα γοητεύει, το μεταμοντέρνο καταφέρνει να προκαλεί.

Παρατήρησα ότι το ιστορικό γεγονός της πτώσης του Τείχους, απογυμνωμένο από τις μνήμες και το ιστορικοπολιτικό πλαίσιο, μετατρέπεται σε θέμα συζητήσεων, κυρίως επικεντρωμένων στο σήμερα, όπως “ποιό είναι το Τείχος για σένα σήμερα”, “ελευθερία του λόγου στη σημερινή Ρωσία”, “Ελευθερία μέσω Crowdfounding”, “Ελεύθερη επικοινωνία=ουτοπία”. Ναι, ενδέχεται πολλές θεματικές συνδέσεις της πτώσης του Τείχους να αποπροσανατολίζουν και να οργίζουν κάποιους, να τους προκαλούν και άλλους, τολμώ να προσθέσω, να τους διαφωτίζουν για μια άλλη θεματική.

Πρόκληση πολιτικού επιπέδου θεωρήθηκε το πρόσφατο γεγονός της προσωρινής κλοπής των τοποθετημένων λευκών σταυρών κατά μήκος του Spree. Οι λευκοί αυτοί σταυροί, μνημεία των θυμάτων του Τείχους, πεσόντων κατά την προσπάθεια διαφυγής τους από την Αν. Γερμανία στη Δυτ. Γερμανία, "απεγκαταστάθηκαν“ προσωρινά από μια ομάδα καλλιτεχνών, "ομάδα για την ομορφιά της πολιτικής“ (Zentrum für Politische Schönheit), και τοποθετήθηκαν στο κέντρο κράτησης μεταναστών στην Melila της βορειοαφρικανικής Ισπανίας για να φωτογραφηθούν δίπλα σε μετανάστες από την Αφρική που "φιλοξενούνται“ εκεί.

Μία καλλιτεχνική δράση με πολιτικό περιεχόμενο κατάφερε να προκαλέσει αντιδράσεις σε πολιτικούς και ενώσεις "θυμάτων της πρώην Αν. Γερμανίας“ και δηλώσεις περί κακοποίησης της μνήμης των θυμάτων του Τείχους στο βωμό της εξυπηρέτησης πολιτικών σκοπιμοτήτων. Ωστόσο, φαίνεται ότι επετεύχθη ο σκοπός της δράσης, δηλαδή η ανάδειξη του θέματος των τειχών θανάτου που υπάρχουν ακόμα στον κόσμο και, ειδικότερα, στην Ευρώπη μας.

Μου φαίνεται ότι εύστοχα τίθεται το κορεσμένο, αλλά δυστυχώς ακόμα επίκαιρο ερώτημα· “Τι μας διδάσκει τελικά η Ιστορία και τι ευθύνη έχουμε απέναντι της;” Μια "παραφωνία", όπως χαρακτηρίστηκε αυτή η δράση κλοπής των λευκών σταυρών, σίγουρα δεν είναι σε θέση να χαλάσει την εορταστική ατμόσφαιρα της ενωμένης Γερμανίας και ούτε, πιστεύω, ότι είχε τέτοια πρόθεση, διότι η πτώση του Τείχους είναι αναμφισβήτητα μια ιδιαίτερα σημαντική στιγμή, στιγμή εορταστικής μέθης για την Γερμανία και όλη την Ευρώπη. Κατάφερε, ωστόσο, να στρέψει έστω για λίγο αλλού τα κεφάλια πολλών, επισημαίνοντας ότι τα ματωμένα Τείχη του θανάτου υπάρχουν ακόμα, χωρίζουν οικογένειες και δολοφονούν καθημερινά ανθρώπους.

Και για όποιον ενδώσει στο googlaρισμα και ψάξει λίγο παραπάνω αυτήν την καλλιτεχνική ενέργεια της συγκεκριμένης ομάδας (Zentrum für Politische Schönheit) θα ανακαλύψει εύκολα την πολιτική δράση που ακολουθεί και συνδέεται άμεσα θεματικά. Η ίδια ομάδα καλεί τον κόσμο, σήμερα, την 7η του Νοεμβρίου του 2014, να πάρουν τα λεωφορεία από το Βερολίνο και τα απαραίτητα εργαλεία, δηλαδή έναν κόφτη, και να βοηθήσουν στην κατεδάφιση του φονικού Τείχους της Ευρώπης. Μια κατεδάφιση, η οποία προβλέπεται να λάβει δράση, μια μέρα πριν την 25η επέτειο της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου, δηλαδή την 8η του Νοέμβρη 2014.

Το εγχείρημα επέλεξε να χρηματοδοτηθεί μέσω της μεθόδου crowdfunding (https://www.indiegogo.com/projects/erster-europaischer-mauerfall) και έχει ήδη φτάσει το 504% του επιθυμητού στόχου χρηματοδότησης, ενώ ο τόπος δράσης (Βουλγαρία; Ισπανία;) παραμένει, για ευνόητους λόγους, ακόμη άγνωστος.