Η Ηθική και Γεωγραφική Συρρίκνωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

του Γιώργου Μαρτινίδη

Την Τετάρτη 18 Νοεμβρίου η Ολλανδική εφημερίδα De Telegraaf δημοσίευσε ένα άρθρο σύμφωνα με το οποίο κάποια μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ξεκινήσει να σκέφτονται διάφορα ενδεχόμενα για μία Ευρώπη μετά την συνθήκη του Σένγκεν ή ακόμη και μετά την Ευρωζώνη. Πιο συγκεκριμένα, τα μέλη του Ολλανδικού υπουργικού συμβουλίου έχουν ξεκινήσει να συζητάνε ένα σχέδιο για μία μικρότερη εκδοχή της ζώνης ελεύθερης μετακίνησης ανθρώπων την οποία προβλέπει το Σένγκεν, η οποία θα περιλαμβάνει μόνο την Ολλανδία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, την Γερμανία και την Αυστρία, εκτός των οποίων οι περιορισμοί στις μετακινήσεις θα ισχύουν όπως στην προ-1995 περίοδο. 

Ο Ολλανδός υπουργός εξωτερικών Bert Koenders διέψευσε το άρθρο μόνο εν μέρει, δηλώνοντας απλώς ότι η κυβέρνηση εξετάζει την πιθανότητα μίας «συμμαχίας ομοϊδεατών χωρών για τον περιορισμό της εισροής προσφύγων στην βόρεια Ευρώπη». Στην πράξη βέβαια, μία συμμαχία αυτού του είδους θα είχε ως προφανή σκοπό την δημιουργία μίας «μικρότερης ζώνης Σένγκεν» προκειμένου να αποτραπεί η είσοδος των προσφύγων στις χώρες αυτές. 

Μέλη της ΕΕ και της Συνθήκης του Σένγκεν (πηγή Ευρωπαϊκή Επιτροπή & www.Stratfor.com)

Αυτή η παραδοχή του Ολλανδού ΥΠΕΞ μπορεί να έχει κομβική σημασία για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σηματοδοτώντας ενδεχομένως την απαρχή της ηθικής και γεωγραφικής συρρίκνωσής της. Καταρχάς καταδεικνύει μία αντιστροφή της πολιτικής της Άνγκελας Μέρκελ από το αισιόδοξο σλόγκαν «Wir schaffen das» (θα το καταφέρουμε) του καλοκαιριού του 2015, σχετικά με την φιλοξενία και ενσωμάτωση των προσφύγων, σε μία ξενοφοβική πολιτική κλεισίματος των συνόρων προς όλους. Άλλωστε, η Γερμανίδα καγκελάριος φημίζεται για την ικανότητά της να πιάνει αμέσως τον παλμό της κοινής γνώμης και να προσαρμόζει τις αποφάσεις της αναλόγως, και τους τελευταίους μήνες η κοινή γνώμη στην Γερμανία γίνεται έντονα αντί-ισλαμική, μία στάση την οποία αναμένεται να ενισχύσουν πολύ έντονα οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι. Ήδη, στον απόηχο των χτυπημάτων των τζιχαντιστών, η αναθεώρηση ορισμένων άρθρων του Σένγκεν με σκοπό την αύξηση των ελέγχων έχει ανακοινωθεί και αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2015. 

Πέρα απ’ αυτό, ωστόσο, έχει σημασία ότι στις χώρες οι οποίες θα αποτελέσουν την προαναφερθείσα «συμμαχία ομοϊδεατών» και αυτό το «μίνι-Σένγκεν», ήδη διάφοροι οικονομολόγοι και πολιτικοί αναφέρονται στην προοπτική της δημιουργίας μίας «Βόρειας Ευρωζώνης» ως εναλλακτικής όταν η τωρινή Ευρωζώνη καταρρεύσει από το βάρος των εγγενών προβλημάτων της. Οι συγκεκριμένες χώρες είναι επίσης αυτές που αρνούνται πεισματικά την ιδέα της οικονομικής ενίσχυσης των φτωχότερων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις πλουσιότερες, ενώ υπερασπίζονται άλλες αρχές φεντεραλισμού όπως την ελεύθερη διακίνηση αγαθών και κατάργηση των δασμών (επάνω στην οποία στηρίζεται και ολόκληρη η ευμάρεια της Γερμανικής οικονομίας, καθώς 25% του ΑΕΠ της χώρας προέρχεται από εξαγωγές σε άλλα κράτη της ΕΕ). 

Επιπλέον, πρόκειται για κράτη που μοιράζονται πολύ ισχυρούς πολιτιστικούς και ιστορικούς δεσμούς, καθώς η συγκεκριμένη «συμμαχία» συμπίπτει σχεδόν απόλυτα με τα όρια της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στα τέλη του 18ου αιώνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι η Γαλλία, η οποία δεν έχει τους ίδιους ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με αυτές τις χώρες, και διαφωνεί με την συντηρητική οικονομικής πολιτική της λιτότητας και των πλεονασμάτων, έχει αποκλειστεί από το συγκεκριμένο σχέδιο. 

Όλες αυτές οι εξελίξεις δείχνουν προς την κατεύθυνση της μελλοντικής διάλυσης της ανομοιογενούς Ευρωπαϊκής Ένωσης και της δυσλειτουργικής Ευρωζώνης σε ομοιογενή τμήματα, κάτι το οποίο έχει προβλεφθεί εδώ και χρόνια από οργανισμούς ανάλυσης γεωπολιτικών πληροφοριών όπως η Stratfor, αλλά και από πολλούς οικονομολόγους κάθε κατεύθυνσης, από τους πιο «δεξιούς» όπως ο Milton Friedman, μέχρι τους πιο «αριστερούς», όπως ο Paul Krugman. 

Ωστόσο ο λόγος που τα σχέδια του Ολλανδικού υπουργικού συμβουλίου έχουν τόσο κομβική σημασία είναι ότι για πρώτη φορά η πιθανότητα διάλυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης φαίνεται να αντιμετωπίζεται με τόση σοβαρότητα από τα ίδια τα μέλη της, και μάλιστα τα ισχυρότερα μέλη και αυτά με την μεγαλύτερη επιρροή μέσα στην Ένωση. Τα σχέδια αυτά μπορεί να σηματοδοτούν την αρχική παραδοχή ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση απέτυχε. 

Όσον αφορά την Ελλάδα, αυτές οι εξελίξεις σίγουρα αποτελούν την δικαίωση όσων υποστήριζαν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση με την σημερινή μορφή της και η Ευρωζώνη υπάρχουν περισσότερο για να προωθούν τα Γερμανικά οικονομικά συμφέροντα παρά για το οποιοδήποτε Ευρωπαϊκό ιδεώδες. Στην πράξη, η απαλλαγή της Ελλάδας από τον βραχνά της συμμετοχής σε μία νομισματική ένωση που δεν συμβαδίζει με κανέναν τρόπο με τα συμφέροντά της είναι οπωσδήποτε ένα θετικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, προκειμένου να μεγιστοποιηθούν οι θετικές συνέπειες και να περιοριστούν οι αρνητικές, η χώρα πρέπει να κινηθεί ψύχραιμα και αποφασιστικά όταν έρθει η ώρα της μάλλον αναπόφευκτης διάλυσης του σάπιου Ευρωπαϊκού οικοδομήματος.