Τα νέα αριστερά κόμματα της Ευρώπης μπορούν να κάνουν τα όνειρα του 1968 πραγματικότητα

Του Srecko Horvat 

Υπάρχει μια όμορφη σκηνή στην τελευταία ταινία του σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, Το Κεφάλαιο. Σε ένα οικογενειακό δείπνο, ο διευθύνων σύμβουλος μιας μεγάλης γαλλικής τράπεζας μπαίνει σε μια διαμάχη με το θείο του, έναν αριστερό του 1968, ο οποίος κατηγορεί τον ανιψιό του για την υπερχρέωση Ευρωπαίων πολιτών και την καταστροφή κρατών. Ο νεαρός τραπεζίτης απαντά «Μα πρέπει να είσαι χαρούμενος». Ο θείος ρωτάει μπερδεμένος «Γιατί;», «Διότι εκπληρώνω τα παιδικά σου όνειρα». «Τα παιδικά μου όνειρα;» ρωτάει ο θείος, «Εσείς οι αριστεροί θέλετε διεθνισμό, τον αποκτήσατε. Τα λεφτά δεν γνωρίζουν σύνορα». Ωστόσο, φαίνεται ότι τα παγκόσμια οικονομικά μπορεί να βρίσκονται στα πρόθυρα να χάσουν αυτή την ελευθερία και να αντιμετωπίσουν σύντομα ορισμένα σύνορα- τουλάχιστον εάν πιστέψουμε τις τελευταίες δημοσκοπήσεις από την Ισπανία την Ελλάδα και τη Σλοβενία. 

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το Podemos είναι τώρα το μεγαλύτερο κόμμα στην Ισπανία. Το νεότερο από τα νέα αριστερά κόμματα στην Ευρώπη πριν από εννέα μήνες δεν υπήρχε καν, αλλά εάν διεξάγονταν σήμερα εκλογές θα έπαιρνε 27%. 

Στην Ελλάδα ο ΣΥΡΙΖΑ είναι το πιο δημοφιλές κόμμα, με προβάδισμα 11% έναντι της Νέας Δημοκρατίας, του φιλελεύθερου-συντηρητικού κόμματος του κυβερνώντος συνασπισμού. Αν πραγματοποιηθούν πρόωρες εκλογές τον Φεβρουάριο, είναι σχεδόν αδιαμφισβήτητο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορέσει τελικά να σχηματίσει κυβέρνηση. 

Και στη Σλοβενία η Ενωμένη Αριστερά (Združena levica) είναι το τρίτο πιο δημοφιλές κόμμα. Όπως το Podemos, ιδρύθηκε μόλις λίγους μήνες πριν από τις τελευταίες ευρωπαϊκές εκλογές και έχει την υποστήριξη άλλων αριστερών κομμάτων στην Ευρώπη, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ. 

Αν και αυτές οι δημοσκοπήσεις εγείρουν ελπίδες για μια πολυπόθητη αλλαγή στην ευρωπαϊκή πολιτική, όλα αυτά τα αριστερά κόμματα αντιμετωπίζουν τουλάχιστον δύο σοβαρές προκλήσεις προκειμένου να διατηρήσουν μαζική υποστήριξη. 

Η πρώτη θα μπορούσε να συνοψιστεί ως το ζήτημα της οργάνωσης. Παρά το γεγονός ότι όλα αυτά τα κόμματα προέκυψαν από κινήματα διαμαρτυρίας (15-M στην Ισπανία, την Πλατεία Συντάγματος στην Ελλάδα), η αυξανόμενη δημοφιλία τους στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στους χαρισματικούς τους ηγέτες – στον Αλέξη Τσίπρα (ΣΥΡΙΖΑ), στον Pablo Iglesias (Podemos) και στον Luka Mesec (Ενωμένη Αριστερά). Αν και το σύνθημα των οριζόντιων κινημάτων διαμαρτυρίας ήταν ότι «αυτή η επανάσταση δεν θα έχει πρόσωπο», ακριβώς ένα αναγνωρίσιμο πρόσωπο είναι αυτό που λειτούργησε ως ούριος άνεμος για την επιτυχία των νέων αριστερών κομμάτων. Η πρόκληση που αντιμετωπίζουν τώρα είναι πώς να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ του οριζόντιου («άμεση δημοκρατία») και του κάθετου άξονα («κομματική πολιτική»), πώς να ξεπεράσουν αυτό το παραδοσιακό πρόβλημα όλων των αριστερών πολιτικών και να θέσει σε εφαρμογή -στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας- την αρχή της «ριζοσπαστικής δημοκρατίας»; 

Δεν είναι η πρώτη φορά που η αριστερά βρίσκεται σε αυτό το επικίνδυνο σταυροδρόμι. Είναι αυτό που ο Γερμανός ηγέτης των φοιτητών Ρούντι Ντούτσκε πίσω στο 1967, αποκαλούσε «μακρά πορεία μέσα από τους θεσμούς» - η οποία κατέληξε στην ίδρυση του γερμανικού κόμματος των Πρασίνων 13 χρόνια αργότερα. Προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι είναι ακριβώς ο Γιόσκα Φίσερ, ένας από τους ηγέτες των Πρασίνων και αριστερός του '68, ο οποίος θεωρεί τώρα τον Τσίπρα πολύ επικίνδυνο, καθώς είναι «πιθανό να στρέψει άλλες χώρες σε επικίνδυνους αριστερούς δρόμους» γεγονός που «θα αποβεί μοιραίο για την ΕΕ»; 

Η δεύτερη μεγάλη πρόκληση είναι το ζήτημα του κράτους. Όσο πιο κοντά στην εξουσία έρχονται τα αριστερά κόμματα, όλο και περισσότερες κατηγορίες ακούμε ότι δεν είναι αρκετά ριζοσπαστικά πια. Όσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να σχηματίσουν νέες κυβερνήσεις, όλο και περισσότερο κατηγορούνται ότι είναι «σοσιαλδημοκρατικά». Φαίνεται ότι η σοσιαλδημοκρατία έχει γίνει και πάλι ο μεγάλος κακός λύκος. 

Τα νέα αριστερά κόμματα βρίσκονται αντιμέτωπα με την εξής αντίφαση: αν και γνωρίζουν πολύ καλά ότι το κράτος πρόνοιας ήταν το αποτέλεσμα ενός ιστορικού συμβιβασμού μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου, είναι αναγκασμένα να αγωνιστούν για το κοινωνικό κράτος, διότι είναι η τελευταία ασπίδα για την υπεράσπιση του συστήματος υγείας, της εκπαίδευση, των συντάξεων, της κοινωνικής ασφάλισης. Έτσι, το ερώτημα είναι: πώς μπορούν να αποφύγουν τα λάθη των Πρασίνων της Γερμανίας ή του Βρετανικού Τρίτου δρόμου; Πώς μπορούν να διατηρήσουν το καλύτερο του κράτους πρόνοιας χωρίς να πέσουν στην παγίδα της ενίσχυσης του καπιταλισμού; 

Εάν οι προβλέψεις ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι η πρώτη αληθινή αριστερή κυβέρνηση στην Ευρώπη επιβεβαιωθούν την επόμενη χρονιά, μια δοκιμή της επιτυχίας του μπορεί να είναι η επανάληψη της σκηνής από το Κεφάλαιο, με μία συνομιλία μεταξύ του Fischer κα του Τσίπρα. Όταν ο αριστερός του ’68 κατηγορήσει τον Έλληνα ηγέτη για «εκτροπή άλλων χωρών σε επικίνδυνους αριστερούς δρόμους» θα μπορούσαμε να φανταστούμε τον Τσίπρα να απαντάει «Μα πρέπει να είσαι χαρούμενος». Όταν ο σαστισμένος Fischer ρωτήσει «Γιατί;» ο Τσίπρας απλά θα απαντούσε «Επειδή εκπληρώνω τα παιδικά σου όνειρα». 

Πηγή: The Guardian

Μετάφραση: Αντώνης Γαλανόπουλος