Το γεωπολιτικό παιχνίδι Ρωσίας - Κίνας

Του Immanuel Wallerstein 

Οι κυβερνήσεις, οι πολιτικοί και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης του "δυτικού" κόσμου παρουσιάζονται ανίκανα να κατανοήσουν τα γεωπολιτικά παιχνίδια έτσι όπως διαμορφώνονται από οποιονδήποτε άλλον. Οι αναλύσεις τους σχετικά με την πρόσφατη ανακοίνωση της συμφωνίας μεταξύ Ρωσίας και Κίνας, αποτελούν θαυμάσιο παράδειγμα αυτής της ανικανότητας. 

Στις 16 Μαΐου, η Ρωσία και η Κίνα διακήρυξαν ότι είχαν υπογράψει ένα "σύμφωνο φιλίας" με "διαχρονική ισχύ", το οποίο όμως, δεν ισοδυναμούσε με στρατιωτική συμμαχία. Παράλληλα, ανακοίνωσε μια συμφωνία για το φυσικό αέριο, κατά την οποία προβλεπόταν ότι οι δύο χώρες θα κατασκευάσουν έναν αγωγό αερίου προκειμένου να εξάγεται ρωσικό φυσικό αέριο στην Κίνα. Η Κίνα θα δάνειζε στη Ρωσία τα χρήματα με τα οποία θα κατασκευαζόταν το δικό της μερίδιο από τον αγωγό. Φαίνεται ότι η Gazprom (ο μεγαλύτερος παροχέας πετρελαίου και αερίου στη Ρωσία) προέβη σε κάποιες οικονομικές παραχωρήσεις στην Κίνα, ένα ζήτημα που παρακώλυε τη σύναψη της συμφωνίας για κάποιο χρονικό διάστημα. 

Αν κάποιος διάβαζε τι γραφόταν στα μέσα ενημέρωσης στις 15 Μαΐου, θα διαπίστωνε ότι αυτά έβριθαν από άρθρα τα οποία εξηγούσαν το γιατί μια τέτοια συμφωνία στερούταν πιθανοτήτων. Όταν όμως, αυτό συνέβη την επομένη, οι δυτικές κυβερνήσεις, οι πολιτικοί και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης διχάστηκαν ανάμεσα σε εκείνους που πίστεψαν ότι αυτό αποτελούσε μια γεωπολιτική νίκη για τον Ρώσο Πρόεδρο Vladimir Putin (και θρηνούσαν γι αυτό) και σε εκείνους που ισχυρίζονταν ότι κάτι τέτοιο γεωπολιτικά δεν θα προξενούσε σημαντικές διαφορές. 

Είναι αρκετά ξεκάθαρο από συζητήσεις και ψηφοφορίες του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών τα τελευταία χρόνια, ότι η Ρωσία και η Κίνα παρουσιάζουν από κοινού μια αποστροφή για ποικίλες προτάσεις που απευθύνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (και συχνά, δευτερευόντως, οι διάφορες ευρωπαικές χώρες) για να εξουσιοδοτήσουν την άμεση εμπλοκή (διανοίγοντας τελικά το δρόμο για στρατιωτική εμπλοκή) στην πολιτική διαμάχη στην Ουκρανία και στις πολλαπλές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή. 

Οι επιμέρους κυρώσεις που οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής επέβαλαν ήδη στη Ρωσία εξαιτίας της υποτιθέμενης συμπεριφοράς της στην Ουκρανία καθώς και η απειλή για περαιτέρω κυρώσεις έχει αναμφίβολα εντείνει τη ρωσική επιθυμία για εξεύρεση επιπρόσθετων αγορών για το φυσικό αέριο και το πετρέλαιό της. Αυτό, με τη σειρά του, έχει πυροδοτήσει έναν αυξημένο διάλογο περί αναβίωσης του "ψυχρού πολέμου" μεταξύ Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Είναι όμως, αυτή η ουσία της νέας, αυτής συμφωνίας Ρωσίας-Κίνας; 

Μου φαίνεται ότι οι δύο χώρες ενδιαφέρονται πραγματικά για μια διαφορετικού τύπου αναδόμηση των διακρατικών συμμαχιών. Αυτό που επιζητεί στην πραγματικότητα η Ρωσία είναι μια συμφωνία με την Γερμανία. Και αυτό που στην πραγματικότητα επιζητεί η Κίνα είναι μια συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Και το τέχνασμά τους είναι η ανακοίνωση αυτής της συμμαχίας με "διαχρονική ισχύ "μεταξύ τους. 

Η Γερμανία είναι ξεκάθαρα εσωτερικά διχασμένη σχετικά με τις προοπτικές συμπερίληψης της Ρωσίας εντός μιας ευρωπαϊκής σφαίρας. Το πλεονέκτημα της Γερμανίας από μια τέτοια διευθέτηση θα στοιχειοθετούνταν από την παγίωση της γερμανικής πελατειακής βάσης στη Ρωσία για την παραγωγή της, το εχέγγυο για τις ενεργειακές ανάγκες και την ενσωμάτωση της ρωσικής στρατιωτικής δύναμης στον δικό της μακροπρόθεσμο παγκόσμιο σχεδιασμό. Εφόσον αυτό, αναπόφευκτα, θα σήμαινε τη δημιουργία μιας μετά-NATO Ευρώπης, επικράτησε μια αντίθεση προς την ιδέα, όχι μόνο εντός της Γερμανίας αλλά, φυσικά, και εντός της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής. Από τη σκοπιά της Ρωσίας, το αντικείμενο του συμφώνου φιλίας μεταξύ Ρωσίας και Κίνας, αποσκοπεί στην ενδυνάμωση της θέσης εκείνων στη Γερμανία που διάκεινται ευνοϊκά για δουλειές με τη Ρωσία. 

Η Κίνα, από την άλλη, ενδιαφέρεται κατά βάση να δαμάσει τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και να περιστείλει το ρόλο τους στην Ανατολική Ασία. Αλλά με αυτό, επιθυμεί να ενισχύσει και όχι να αποδυναμώσει τους δεσμούς της με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Η Κίνα επιζητεί επενδύσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, στις τιμές ευκαιρίας που διατίθενται τώρα. Επιθυμεί (η Κίνα) οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής να αποδεχτούν την εμφάνισή της ως την κυρίαρχη χωρική δύναμη στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ασία. Και επιδιώκει οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους ώστε να μην καταστούν η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα πυρηνικές δυνάμεις. 

Θα έχουν όμως, αποτέλεσμα τέτοιου τύπου πολιτικά παιχνίδια; Πιθανώς, αλλά όχι με απόλυτη βεβαιότητα. Από την προοπτική και της Ρωσίας και της Κίνας, και οι δύο χώρες ή θα κερδίσουν τα πάντα ή θα χάσουν ελάχιστα, με το τέχνασμα αυτό. Το πραγματικό ερώτημα είναι πώς ο εσωτερικός δημόσιος διάλογος στην Γερμανία και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής θα εξελιχθεί στο εγγύς μέλλον. Αναφορικά με το επιχείρημα ότι ο κόσμος επιστρέφει σε έναν ψυχρό πόλεμο ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και τη Ρωσία, ας θεωρήσουμε το επιχείρημα αυτό ως το αντιτέχνασμα εκείνων που έχουν αντιληφθεί το παιχνίδι που παίζουν η Κίνα και η Ρωσία και προσπαθούν να το εκτιμήσουν. 

Πηγή: Immanuel Wallerstein

Μετάφραση: Σταματίνα Τσιμοπούλου