Η Λατινική Αυτοκρατορία αντεπιτίθεται!

Του Giorgio Agamben

Το 1947, ο Alexandre Kojève, ένας φιλόσοφος που βρισκόταν επίσης σε υψηλόβαθμη θέση του γαλλικού κράτους, δημοσίευσε ένα δοκίμιο με τίτλο «Η λατινική Αυτοκρατορία». Αυτό το δοκίμιο διατηρεί μια τέτοια επικαιρότητα, ώστε έχουμε κάθε συμφέρον να επιστρέψουμε σε αυτό.

Με μια παράξενη διορατικότητα, ο Kojève υποστηρίζει ανεπιφύλακτα ότι η Γερμανία θα γίνει σύντομα η κυρίαρχη ευρωπαϊκή οικονομική δύναμη και ότι θα περιορίσει την Γαλλία σε μια δευτερεύουσα δύναμη στη δυτική Ευρώπη. Ο Kojève έβλεπε ξεκάθαρα το τέλος των κρατών – εθνών που είχαν μέχρι τότε καθορίσει την ιστορία της Ευρώπης: όπως το σύγχρονο κράτος είχε ανταποκριθεί στην παρακμή των φεουδαρχικών πολιτικών σχηματισμών και στην εμφάνιση των εθνικών κρατών, έτσι και τα κράτη – έθνη έπρεπε αναπόφευκτα να παραχωρήσουν τη θέση τους σε πολιτικούς σχηματισμούς που υπερέβαιναν τα σύνορα των εθνών και τους οποίους ο Kojève όριζε ως «αυτοκρατορίες». Στη βάση αυτών των αυτοκρατοριών δε μπορούσε πλέον να βρεθεί, σύμφωνα με τον Kojève, μια αφηρημένη ενότητα, αδιάφορη ως προς τους πραγματικούς δεσμούς πολιτισμού, γλώσσας, τρόπου ζωής και θρησκείας: οι αυτοκρατορίες – αυτές που είχε μπροστά στα μάτια του, δηλαδή την αγγλοσαξονική αυτοκρατορία (ΗΠΑ και Αγγλία) ή τη σοβιετική αυτοκρατορία – έπρεπε να είναι «διακρατικές πολιτικές ενότητες, αλλά διαμορφωμένες από συνεργαζόμενα έθνη».

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Kojève πρότεινε στη Γαλλία να τεθεί επικεφαλής μιας «Λατινικής Αυτοκρατορίας» που θα ένωνε οικονομικά και πολιτικά τα τρία μεγάλα λατινικά έθνη (δηλαδή τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ιταλία) σε συμφωνία με την καθολική Εκκλησία, της οποίας την παράδοση θα συγκέντρωνε καθώς ανοιγόταν προς τη Μεσόγειο. Σύμφωνα με τον Kojève, η προτεσταντική Γερμανία που θα γινόταν σύντομα το πλουσιότερο και ισχυρότερο έθνος της Ευρώπης (που όντως έγινε), δεν θα απέφευγε να προσελκυθεί αδυσώπητα από την εξω – ευρωπαϊκή της τάση και να στραφεί προς τους σχηματισμούς της αγγλοσαξονικής αυτοκρατορίας. Αλλά, σε αυτή την υπόθεση, η Γαλλία και τα λατινικά έθνη θα έμεναν ένα σώμα περισσότερο ή λιγότερο ξένο, περιορισμένο σε ένα ρόλο περιφερειακού δορυφόρου.

Σήμερα, παρόλο που η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) σχηματίστηκε αγνοώντας τις συγκεκριμένες πολιτιστικές συγγένειες που μπορεί να υπάρχουν μεταξύ μερικών κρατών, μπορεί να είναι χρήσιμο και επείγον να σκεφτεί κανείς την πρόταση του  Kojève. Αυτό που είχε προβλέψει επαληθεύτηκε με μεγάλη ακρίβεια. Μια Ευρώπη που ισχυρίζεται ότι υφίσταται σε μια αυστηρά οικονομική βάση, εγκαταλείποντας όλες τις πραγματικές συγγένειες μεταξύ μορφών ζωής, πολιτισμού, θρησκείας, δεν έπαψε να δείχνει όλη της την ευθραυστότητα, και κυρίως στα οικονομικά.

Σε αυτή την περίπτωση,  η υποτιθέμενη ενότητα κατηγόρησε τις διαφορές και μπορεί κανείς να διαπιστώσει σε τι περιορίζεται: στο να επιβάλει στην πλειοψηφία των φτωχότερων τα συμφέροντα της μειοψηφίας των πλουσιότερων, που συμπίπτουν ως επί το πλείστον με αυτά ενός μόνο κράτους, που τίποτα δεν του επιτρέπει, στην πρόσφατη ιστορία, να θεωρηθεί ως υποδειγματικό. Όχι μόνο δεν έχει κανένα νόημα να ζητηθεί από έναν Έλληνα ή έναν Ιταλό να ζει όπως ένας Γερμανός, αλλά ακόμα και αν αυτό ήταν δυνατό, αυτό θα οδηγούσε στην εξαφάνιση μια πολιτιστικής κληρονομιάς που αποτελεί πάνω από όλα μια μορφή ζωής. Και μια πολιτική ενότητα που προτιμά να αγνοεί τις μορφές ζωής δεν είναι μόνο καταδικασμένη στο να μην διαρκέσει , αλλά, όπως η Ευρώπη το δείχνει εύγλωττα, δεν καταφέρνει να αποτελεί μία τέτοια.

Εάν δε θέλουμε η Ευρώπη να καταλήξει να διαλυθεί με αδυσώπητο τρόπο, όπως πολλές ενδείξεις μας επιτρέπουν να προβλέψουμε, θα πρέπει χωρίς καθυστέρηση να αναρωτηθούμε πως το ευρωπαϊκό Σύνταγμα (το οποίο δεν είναι ένα σύνταγμα από την άποψη του δημοσίου δικαίου,  εφόσον δεν τέθηκε σε λαϊκή ψήφο, και εκεί όπου τέθηκε – όπως στη Γαλλία, απορρίφθηκε εντελώς) θα μπορούσε εκ νέου να αρθρωθεί.

Με αυτό τον τρόπο, θα μπορούσαμε να προσπαθήσουμε να ξαναδώσουμε σε μια πολιτική πραγματικότητα κάτι σαν κι αυτό που ο Kojève είχε αποκαλέσει «Λατινική Αυτοκρατορία».

Πηγή: Liberation
Μετάφραση: Κωνσταντίνα Μαγγίνα