Charlie Hebdo: Σκέψεις πέρα από το θάνατο

Του Αντώνη Γαλανόπουλου 

Στις 7 Ιανουαρίου 2015, λίγες μέρες μετά την έναρξη του νέου έτους, η Ευρώπη, η Δύση συνολικά στρέφει συγκλονισμένη το βλέμμα της στο Παρίσι. Τα γραφεία της ιστορικής σατιρικής εφημερίδας Charlie Hebdo δέχονται μια τρομοκρατική επίθεση που αφήνει πίσω της δώδεκα νεκρούς. Ανάμεσα στους νεκρούς συγκαταλέγονται και οι τέσσερις κορυφαίοι σκιτσογράφοι του περιοδικού Charb, Wolinski, Cabu και Tignous, όπως ήταν τα ψευδώνυμα με τα οποία υπέγραφαν τα σκίτσα τους. 

Η Charlie Hebdo είναι μια εβδομαδιαία, σατιρική γαλλική εφημερίδα που έχει δημοσιεύσει σκίτσα, κείμενα και παρεμβάσεις για την ακροδεξιά, τον ισλαμισμό, τον καθολικισμό, τους άθεους, την πολιτική. Για τις παρεμβάσεις της, η εφημερίδα είχε δεχθεί συχνές απειλές από διάφορες πλευρές. 

Η επίθεση αυτή κυριάρχησε, όπως ήταν λογικό, στο διεθνή δημόσιο διάλογο για μέρες. Οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν γύρω από την ισλαμική τρομοκρατία, την ισλαμοφοβία, την ελευθερία του τύπου, τα όρια της σάτιρας. Πολλοί είπαν ότι οι ισλαμιστές μεταφέρουν το πόλεμο στη καρδιά της Ευρώπης. Άλλοι ενώ καταδίκαζαν την επίθεση, έβαζαν παράλληλα έναν αστερίσκο αναφορικά με τις προκλήσεις των σκίτσων της εφημερίδας που θεωρήθηκαν βλάσφημα. 

Μεγάλη σημασία πρέπει να δοθεί όμως στην αντίδραση του γαλλικού λαού, τα δημοκρατικά αντανακλαστικά του οποίου ήταν αξιοσημείωτα. Το απόγευμα της 7ης Ιανουαρίου, λίγες ώρες μετά την επίθεση, πάνω από 100.000 Γάλλοι βγήκαν στους δρόμους για να εναντιωθούν στο φόβο και να υπερασπιστούν την Δημοκρατία. Την ίδια μέρα συγκεντρώσεις αλληλεγγύης διοργανώθηκαν σε δεκάδες άλλες πόλεις της Ευρώπης. Στις 11 Ιανουαρίου ήρθε η κορύφωση, με την διοργάνωση της πορείας υπεράσπισης της Δημοκρατίας. Δυο εκατομμύρια άνθρωποι στο Παρίσι και πάνω από τρία εκατομμύρια σε ολόκληρη της Γαλλία βγήκαν στους δρόμους, συμμετέχοντας πιθανότατα στη μεγαλύτερη δημόσια διαδήλωση στη Γαλλία από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Δυστυχώς, η επίθεση έγινε και αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης. Η Μαριν Λε Πεν αλλά και ο Άδωνις Γεωργιάδης στην Ελλάδα προσπάθησαν να νομιμοποιήσουν τις αντι-μεταναστευτικές τους θέσεις στο όνομα του Charlie Hebdo, ξεχνώντας ότι η ακροδεξιά ήταν ανέκαθεν στο στόχαστρο της εφημερίδας. Ακόμα χειρότερα στην Ελλάδα είχαμε το κακό προνόμιο να δούμε το πρώην κυβερνητικό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας να χρησιμοποιεί την επίθεση ακόμα και σε προεκλογικό σποτ της για να υπερασπιστεί τον φράκτη της ντροπής στον Έβρο και τα κέντρα κράτησης μεταναστών. Ενώ 40 και πλέον πολιτικοί ηγέτες επιχείρησαν να "αμαυρώσουν" την μεγαλειώδη πορεία της 11ης Ιανουαρίου. Τους είδαμε να μαζεύονται σε παρακείμενο δρόμο για να φωτογραφηθούν ή ακόμα και να σπρώχνονται, όπως ο Νικολά Σαρκοζί, για να βρεθούν στη πρώτη σειρά. 

Το θεματικό μας περιοδικό ξεκινά με ένα σύντομο ιστορικό της εφημερίδας. Το Charlie Hebdo μπήκε βίαια στις ζωές μας αλλά πόσοι ξέραμε τι ακριβώς είναι πριν την επίθεση; 

Στη συνέχεια, ο συγγραφέας Μάκης Μαλαφέκας από τη Γαλλία γράφει για την πορεία της 11ης Ιανουαρίου και για την προάσπιση της ελευθερίας του λόγου. Στην πορεία αναφέρεται και ο Antonio Negri στη μικρή συνέντευξη που παραχώρησε για το θέμα. Ο Étienne Balibar παραθέτει τις πρώτες του σκέψεις στη Liberation. O Slavoj Zizek αναλύει τη σχέση φιλελευθερισμού, καπιταλισμού και φονταμενταλισμού στο New Statesman. Ακολούθως, οι Owen Jones στον Guardian και Philippe Marlière στο Mediapart μιλούν για την ισλαμοφοβία και τη δημοκρατία. Τέλος, ο κοινωνιολόγος Zygmunt Bauman σε συνέντευξή του στην Corriera della Sera επιχειρεί να τοποθετήσει την επίθεση στο ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο και να ψηλαφίσει τις διαστάσεις της σε σχέση με τη σύγχρονη κοινωνία.