Νέα Δημοκρατία (1974-2014): Η πολιτική ‘συμπύκνωση’ της αστικής ηγεμονίας.

Του Σίμου Ανδρονίδη 

Αυτές τις ημέρες το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας εορτάζει την επέτειο των 40 ετών από την ίδρυση του (Οκτώβριος 1974). Μετά από έναν ‘περιπετειώδη’ πολιτικό βίο, σήμερα το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας συμμετέχει σε κυβέρνηση συνασπισμού με το ΠΑΣΟΚ. Η Ν.Δ ιδρύθηκε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή τον Οκτώβριο του 1974, «σφραγίζοντας» το πρώιμο πολιτικό πλαίσιο της Μεταπολιτευτικής θέσμισης. Συμπύκνωση της πρώιμης πολιτικής δραστηριοποίησης του κόμματος της Ν.Δ αποτελεί η πρωτοβουλία για την διενέργεια δημοψηφίσματος που έλυσε οριστικά το πολιτειακό ζήτημα στην Ελλάδα. Η διενέργεια πολιτειακού δημοψηφίσματος αποτελούσε κοινωνικό αίτημα και πολιτικό στόχο του μπλοκ των λαϊκών-υποτελών τάξεων, κάτι που συνέβαλλε, εκείνη την στιγμή, στην εγγραφή προσίδιων λαϊκών-εργατικών χαρακτηριστικών στο πολιτικό γίγνεσθαι. 

Η κοινωνική κίνηση διαμόρφωσε το πολιτικό «όλο» επηρεάζοντας και την «κίνηση» των πολιτικών κομμάτων, και ιδίως του κυβερνώντος. Δεν αναφέρουμε την νομιμοποίηση του ιστορικού ΚΚΕ, διότι η πολιτική του νομιμοποίηση (η κοινωνική είχε συντελεσθεί προ πολλού) απετέλεσε «έργο» της κυβέρνησης «εθνικής» ενότητας με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. 

Πολλές φορές, η πολιτική δραστηριοποίηση ενός κομματικού σχηματισμού, δεν ταυτίζεται απαραίτητα με την μορφή και την τύποις «καταλυτική» παρουσία του πολιτικού ηγέτη. Ένα πολιτικό κόμμα, ως «οργανισμός» που επιδρά στο κοινωνικό γίγνεσθαι, ως πολιτική «μορφή» που εκφράζει και συναρθρώνει συγκεκριμένα κοινωνικά-ταξικά συμφέροντα, ως «όλον» που επικαλύπτει ιδεολογικά μία κοινωνική τάξη, δεν ταυτίζεται με την παρουσία και το «πρόσωπο» του κομματικού ηγέτη. 

Ο κομματικός ηγέτης, δεν επικαθορίζει τον κομματικό οργανισμό, αντιθέτως, εκφράζει την πολιτική, προγραμματική και ιδεολογική στρατηγική του κόμματος. Η αναφορά που θα γίνει στο πρόσωπο των κομματικών ηγετών δεν επικαθορίζει την πολιτική και ιδεολογική στρατηγική του κόμματος. 

Έτσι και το κόμμα της Ν.Δ πέρα και πάνω από το πρόσωπο του Κωνσταντίνου Καραμανλή, συγκροτήθηκε ως το κατεξοχήν κόμμα της κυρίαρχης αστικής τάξης. Ως το κόμμα εκείνο, που ιδίως τα πρώτα χρόνια της Μεταπολιτευτικής διευθέτησης, συνάρθρωσε συγκριμένα «αστικά» κοινωνικά συμφέροντα, λειτουργώντας και δρώντας ως το κόμμα-συλλογικός διανοούμενος του άρχοντος συγκροτήματος εξουσίας. Διατυπωμένο με άλλα λόγια, το κόμμα της Ν.Δ αποκρυστάλλωσε σε πολιτικό επίπεδο την κοινωνική «κίνηση» του άρχοντος αστικού συγκροτήματος εξουσίας. Σε αυτό το πλαίσιο κατάφερε να «διαχύσει» την ιδεολογία του πολιτικού φιλελευθερισμού σε όλο το πολιτικό εποικοδόμημα. 

«Όταν το 1981 η ΝΔ αποκτά μεγάλες οργανωτικές προσβάσεις και καθίσταται το πιο μαζικό από τα ομόλογα κόμματα της Ευρώπης, είναι για πρώτη φορά που δοκιμάζει το εργαλείο «κόμμα» ως τον βασικό μοχλό συγκρότησης και αναπαραγωγής της κοινωνικής της συμμαχίας».[1] 

Το πολιτικό κόμμα «εργαλειοποιείται» με δύο στόχους: 1. Την προσίδια διεύρυνση της κοινωνικής του απεύθυνσης, κάτι που δύναται να επιτευχθεί και με την επιδίωξη διεύρυνσης στο χώρο του κοινωνικού. Με αυτό τον τρόπο το κόμμα συγκροτεί συνδικαλιστικές παρατάξεις που πρόσκεινται ιδεολογικά και «ιεραρχούνται» οργανωτικά υπό «την σκέπη» της Νέας Δημοκρατίας, 2. Η «εργαλειοποίηση» του κόμματος στοχεύει στην οργάνωση των πολιτικών συμφερόντων των κοινωνικών τάξεων τα συμφέροντα των οποίων εκφράζει το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας. Έτσι, από το γενικό επίπεδο, (κοινωνικό συμμαχία) «μεταβαίνουμε» στο δομικό μικροεπίπεδο της κοινωνικής τάξης, ήτοι του άρχοντος αστικού συγκροτήματος εξουσίας, τα συμφέροντα του οποίου «μετουσιώνονται ολικά» σε κυβερνητικό-κρατικό επίπεδο. 

Είναι απαραίτητη μία σαφής περιοδολόγηση των βασικών περιόδων εξέλιξης και μετεξέλιξης του κόμματος της Ν.Δ, κάτι που θα συμβάλλει στην «χαρτογράφηση» ενός πολιτικού κόμματος το οποίο και επηρέασε το κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι. 1. Η πρώτη περίοδος της Νέας Δημοκρατίας εκκινεί (ημερολογιακά) από την ίδρυση του κόμματος (Οκτώβριος 1974) και καταλήγει στο 1980, (χρονιά που ο Κωνσταντίνος Καραμανλής παραδίδει τα ηνία του κόμματος στον Γεώργιο Ράλλη). Η πρώτη περίοδος της Ν.Δ συνδέεται κύρια με το πρόσωπο του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η Ν.Δ της πρώτης και κρίσιμης μεταπολιτευτικής περιόδου τέμνει και ανατέμνει κάθετα τον ευρύτερο συντηρητικό χώρο, συγκροτούμενη εξαρχής ως πολυσυλλεκτικό κόμμα το οποίο όμως συμφύεται οργανικά με τις ευρύτερες στρατηγικές επιδιώξεις του άρχοντος αστικού συγκροτήματος εξουσίας. Η ιδεολογία του «ριζοσπαστικού» φιλελευθερισμού διαχέεται στο εσωτερικό του κόμματος, και, ως έναν βαθμό, αποκρυστάλλωνεται στην κυβερνητική πολιτική της Ν.Δ. 

Η ιδεολογία του «ριζοσπαστικού» φιλελευθερισμού νοείται και ορίζεται ως ιδεολογική τομή, ακριβώς διότι μετατοπίζει «δομικά» το κόμμα προς την κατεύθυνση της «κλασικής» Ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. (στο επίπεδο των ασκούμενων πολιτικών). Σε αυτό το πλαίσιο, η Ν.Δ επιδιώκει την προώθηση μίας ευρύτερης πολιτικής «φιλελευθεροποίησης» και εκδημοκρατισμού, ενώ, την ίδια στιγμή, στο πεδίο της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής διατηρεί τον ρυθμιστικό ρόλο του κράτους. 

Η Ν.Δ της πρώιμης μεταπολιτευτικής περιόδου λειτουργεί και δρα ως κόμμα που ενσωματώνει ιδεολογικά χαρακτηριστικά από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους, κάτι που παράγει τους όρους και τις προϋποθέσεις για την ανάδυση και την αποκρυστάλλωση ενός κόμματος-αντιγράφου που ανήκει στον ευρύτερο συντηρητικό χώρο, κάτι όμως που δεν το εμποδίζει να «εγγίζει» τις προσίδιες μορφές της Ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Η ιδεολογία του εξευρωπαϊσμού της χώρας, η προσέγγιση της χώρας με την τότε ΕΟΚ (Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα) λειτουργεί ως οργανικό «υποσύνολο» της κυρίαρχης ιδεολογίας του «ριζοσπαστικού» φιλελευθερισμού, μία ιδεολογία «κατασκευή» η οποία θεωρούμε πως με το πρόθεμα «ριζοσπαστικός» επεδίωξε να «προκαταλάβει» την κοινωνική κίνηση του μπλοκ των λαϊκών-υποτελών τάξεων. 

Η Ν.Δ της πρώιμης μεταπολιτευτικής περιόδου συγκροτεί τον δικό της ιδεολογικό «χώρο» και αναδεικνύεται στο κυρίαρχο κόμμα παράγοντας τομές και εγκάρσιες ρήξεις: Είναι χαρακτηριστικό το πώς το κόμμα «ανάγεται», τρόπον τινά, στο πεδίο του κοινωνικού έχοντας ως προμετωπίδα την ιδεολογία του «ριζοσπαστικού» φιλελευθερισμού, «αποκλείοντας» την ίδια στιγμή την επιλογή μίας πολιτικής, ιδεολογικής και προσίδιας περιχαράκωσης. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η Ν.Δ «καλύπτει» και τον χώρο της πολιτικής και ιδεολογικής σοσιαλδημοκρατίας. Ως εκ τούτου, το κόμμα της Ν.Δ λειτουργεί ως το κατεξοχήν πολυσυλλεκτικό κόμμα της «όλης» μεταπολιτευτικής περιόδου, χωρίς όμως, να αίρει τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της «αστικής» της συγκρότησης και «πράξης». Τα «επιτεύγματα» της εντοπίζονται στην διαδικασία της σταδιακής προώθησης του εκδημοκρατισμού, ενώ, την ίδια στιγμή, η συμπύκνωση της πρώιμης πολιτικής της «κίνησης» ήταν η υπογραφή της σύνδεσης της χώρας με την τότε ΕΟΚ. 

2. Η δεύτερη περίοδος του κόμματος είναι βραχύβια και σχετίζεται με την ήττα του κόμματος στις εκλογές του Οκτωβρίου του 1981, από το επελαύνον ΠΑΣΟΚ. Ο Γεώργιος Ράλλης, διάδοχος του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην προεδρία του κόμματος και στην πρωθυπουργία, αφίσταται των καταστατικών αρχών συγκρότησης του κόμματος. Ο «ριζοσπαστικός» φιλελευθερισμός υποχωρεί παραχωρώντας την θέση του σε μία «ορθολογική» προσέγγιση του κοινωνικού και πολιτικού γίγνεσθαι. Αυτό που αποκλήθηκε πολιτικός «πολιτισμός» του Γεώργιου Ράλλη δεν ήταν παρά η «κεκαλλλυμένη» άρση των σταθερών ιδεολογικών αναφορών του κόμματος. Έτσι, το κόμμα της Ν.Δ προσέρχεται στην εκλογική αναμέτρηση ως ένας προσίδιος εκλογικός μηχανισμός ο οποίος δεν αντιπαρατίθεται δομικά (πολιτικά, προγραμματικά) με το ΠΑΣΟΚ, αλλά αντιθέτως, επισείει τον «κίνδυνο» απώλειας της κοινωνικής και πολιτικής σταθερότητας στην περίπτωση ανόδου του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. 

Ο γράφων, σε αντίθεση με άλλους αναλυτές, θεωρεί πως η βραχύβια περίοδος Ράλλη νοείται ως τομή για το κόμμα της Ν.Δ. Και αυτή η τομή «περιλαμβάνει» δύο άξονες: 1. Τον ιδεολογικό άξονα. Η άρση των καταστατικών αρχών συγκρότησης του κόμματος θα «βυθίσει» τη Ν.Δ σε μία ιδεολογική περιδίνηση, με αποτέλεσμα το κόμμα να προσέλθει σε μία κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση χωρίς σταθερά έρμα ιδεολογικής αναφοράς. Και ακριβώς η συγκεκριμένη «έλλειψη» οδηγεί στην επίκληση μίας πολιτικής σύνεσης η οποία και «καλύπτει» και «επικαλύπτει» την προσίδια αποϊδεολογικοποίηση του κόμματος, και, 2. Τον εκλογικό άξονα. Η ήττα της Ν.Δ στις εκλογές του 1981, θα στερήσει το κόμμα από την δυνατότητα άρθρωσης ηγεμονικής-πλειοψηφικής φοράς. Την επόμενη δεκαετία η Ν.Δ θα «στροβιλίζεται» γύρω από το κυρίαρχο, πολιτικά και εκλογικά, ΠΑΣΟΚ. 

3. Η περίοδος του Εύαγγελου Αβέρωφ. (1981-1984). Ο Ευάγγελος Αβέρωφ αναλαμβάνει την ηγεσία του κόμματος μετά από την ήττα του Γεώργιου Ράλλη στις εκλογές του 1981. Ουσιαστικά, την περίοδο Αβέρωφ, περνάμε σε μία «νέα» μορφή κόμματος. Η Ν.Δ «περιχαρακώνεται» ιδεολογικά και πολιτικά, αναδεικνύοντας και «προβάλλοντας» ψήγματα ενός κόμματος «ακροδεξιάς» φοράς και πράξης. Αυτή η μορφή κόμματος ενσωματώνει την φιλελεύθερη πολιτική παράδοση της Ν.Δ. Η Ν.Δ δεν λειτουργεί και δεν δρα ως κόμμα που παράγει «ζώσα» ιδεολογία, κάτι που έχει ως συνέπεια το κόμμα να «εγγίζει» την κομματική μορφή της προδικτατορικής ΕΡΕ. Την περίοδο αυτή δραστηριοποιούνται οι περίφημοι «Κένταυροι» οι οποίοι επισφραγίζουν και επικυρώνουν την «νέα» μορφή πολιτικού κόμματος. 

Η τριετία του Ευάγγελου Αβέρωφ ανέδειξε την «διφυή» πολιτική «φύση» του κόμματος: Από την μία πλευρά η Ν.Δ νοείται ως κόμμα φιλελεύθερης φοράς και άρθρωσης, από την άλλη άπτεται της ενσωμάτωσης χαρακτηριστικών και πρακτικών που προσιδιάζουν σε ένα ακροδεξιό «πράττειν». Οι όψεις αυτής της ακροδεξιάς «κίνησης» επηρεάζουν την «ολική» και δομική μετεξέλιξη του κόμματος. 

4. Η περίοδος του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (1984-1993). Ο Κρητικός πολιτικός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, εκλέγεται πρόεδρος του κόμματος μετά από την ήττα στις Ευρωεκλογές του 1984 και την παραίτηση του Εύαγγελου Αβέρωφ. Η Ν.Δ υπό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη επιδιώκει να ανασυγκροτηθεί ως κυρίαρχο πολιτικό κόμμα, ιδίως μετά από την τριετία της προσίδιας πολιτικής, προγραμματικής και ιδεολογικής «περιχαράκωσης» που προηγήθηκε. Η Ν.Δ ως κομματικός «χώρος» επιδιώκει την κυριαρχική ανασυγκρότηση της. 

Ως ευρύτερος πολιτικός και ιδεολογικός «χώρος» επιδιώκει να λειτουργήσει ως συλλογικός διανοούμενος της άρχουσας τάξης εισάγοντας τα προσίδια χαρακτηριστικά ενός οικονομικού «νεοφιλελευθερισμού» ο οποίος τείνει να «απορρίπτει» τον ρυθμιστικό και παρεμβατικό ρόλο του κράτους. Η Ν.Δ αποκλίνει και τυπικά από την τύποις «μερική σοσιαλδημοκρατική πολιτική του Κ. Καραμανλή. Ο «νέος» τύπος κόμματος βρίσκεται σε μία διαδικασία δομικής σύγκλισης με τις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις στον ευρύτερο συντηρητικό «χώρο». ( Συντηρητικό κόμμα της Μάργκαρετ Θάτσερ, Ρεπουμπλικανικό κόμμα του Ρέιγκαν). Ο οικονομικός νεοφιλελευθερισμός ορίζει την στρατηγική του κόμματος. Προμετωπίδα του «νέου» κόμματος γίνεται αφενός μεν η επιδίωξη μίας κυριαρχικής και ηγεμονικής ανασυγκρότησης, αφετέρου δε το ιδεολόγημα του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού, το οποίο και επικαθορίζει την κοινωνική κίνηση του άρχοντος αστικού μπλοκ εξουσίας. Η Ν.Δ επιτελεί τα καθήκοντα του κόμματος συλλογικού διανοούμενου της κυρίαρχης αστικής τάξης, και ακριβώς σαν κόμμα συλλογικός διανοούμενος της άρχουσας τάξης θα ηττηθεί από το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 1985. 

Το περιεχόμενο του προγράμματος της, η μορφή του κόμματος, οι εξελίξεις στο χώρο του κοινωνικού τέμνουν και ανατέμνουν τον ευρύτερο συντηρητικό χώρο. Η προσπάθεια της κυριαρχικής και ηγεμονικής ανασυγκρότησης της εφάπτεται με το πεδίο του κοινωνικού, εκεί όπου η συνδικαλιστική παράταξη της Ν.Δ (ΔΑΚΕ) συγκροτείται με τους όρους μίας προϊούσας μαζικοποίησης και αντιπαράθεσης με την κυρίαρχη ΠΑΣΚΕ. 

Ιδίως η κυβερνητική τριετία του κόμματος (1990-1993) συμπυκνώνει πολιτικά και ιδεολογικά το πρόταγμα και το διακύβευμα του οικονομικού φιλελευθερισμού. Η πολιτική ιδιωτικοποιήσεων δημοσίων οργανισμών και οι μηδενικές αυξήσεις στους μισθούς όρισαν το μείγμα της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής η οποία ακριβώς συμπυκνώθηκε στο χιουμοριστικό: 0 +0= 14%. 

Τα βασικά ‘επιτεύγματα’ του κόμματος την περίοδο 1984-1993 είναι ότι: 1. Ανασυγκρότησε και μετέβαλλε δομικά και ριζικά τους όρους της παρουσίας του στο πεδίο του κοινωνικού, 2. Λειτούργησε ως συλλογικός διανοούμενος του αστικού μπλοκ εισάγοντας τα προτάγματα του νεοφιλελευθερισμού, τείνοντας προς την εγκιβώτιση πολιτικών που ορίζουν μία σαφή ιδεολογική τομή στην Ελληνική πολιτική και κομματική ιστορία, 3. Η περίοδος 1984-1993 επηρέασε δομικά την «όλη» εξέλιξη και μετεξέλιξη του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας. Οι ιδεολογικές στοχεύσεις του κόμματος θα διαβούν τον πολιτικό ‘Ρουβίκωνα’ και θα επηρεάσουν την «μεταγενέστερη» εξέλιξη της Ν.Δ. 

5. Η περίοδος του Μιλτιάδη Έβερτ (1993-1997). Ο Μιλτιάδης Έβερτ αναλαμβάνει την ηγεσία του κόμματος το 1993. Έχει προηγηθεί η στρατηγική ήττα της Ν.Δ στις εκλογές εκείνης της χρονιάς. Το νεοφιλελεύθερο οικονομικό υπόδειγμα κατέρρευσε, με αποτέλεσμα να «αποτύχει» δομικά και στην πράξη η προσπάθεια κυριαρχικής ανασυγκρότησης του κόμματος. Η περίοδος της ηγεσίας του Μιλτιάδη Έβερτ νοείται κύρια ως μετάβαση στη νεότερη γενιά στελεχών, η οποία εισέρχεται δυναμικά στο κομματικό προσκήνιο. Η αποτυχία του νεοφιλελεύθερου οικονομικού υποδείγματος, κάνει επιτακτική την ανάγκη υιοθέτησης μίας νέας και συνεκτικής πολιτικής γραμμής και στρατηγικής. Ο Μιλτιάδης Έβερτ επιδιώκει να προσδώσει στη Ν.Δ τα χαρακτηριστικά ενός κόμματος που θα προτάσσει την κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη. Το «λαϊκό» και «λαϊκότροπο» πολιτικό κόμμα στοχεύει στην εκ νέου «διείσδυση» της Ν.Δ στο μπλοκ των λαϊκών-καταπιεσμένων τάξεων. 

Εξ αρχής δηλαδή, επιδιώκει να «ανασυγκολλήσει» τους διαρρηγμένους δεσμούς εκπροσώπησης της Ν.Δ με ένα σημαντικό κομμάτι του μπλοκ των λαϊκών-υποτελών τάξεων. Και υπό αυτό το πρίσμα οφείλουμε να εστιάσουμε στην συγκεκριμένη περίοδο (1993-1997). Η Ν.Δ επιδιώκει την ανασυγκρότηση της ως ενός κόμματος πολυσυλλεκτικού, ή για την ακρίβεια, «αστικού πολυσυλλεκτικού», που την ίδια στιγμή θα απευθύνεται με όρους μίας υψηλής κοινωνικής και εκλογικής «διεισδυτικότητας» στο λαϊκό-εργατικό μπλοκ τα οποίο στις εκλογές του 1993, «αφαίρεσε» από την Ν.Δ τα χαρακτηριστικά του «λαϊκού» κόμματος. 

Το κόμμα «φιλτράρεται» και διαμεσολαβείται στο πεδίο της αποκρυστάλλωσης μίας «νέας» πολιτικής και ιδεολογικής στρατηγικής η οποία και θα προσλάβει «ολικά» χαρακτηριστικά την περίοδο του νεότερου Καραμανλή. Οι συνεδριακές διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα, προσδίδουν «ποιοτικό βάρος» στον προσπάθεια εκδημοκρατισμού του κόμματος. Η αντιπολιτευτική τακτική της Ν.Δ αποσκοπεί και τείνει στην αναζήτηση συγκλίσεων με την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, εκεί όπου υπάρχουν. Είναι η εποχή της «αναζήτησης» της πολυσυλλεκτικότητας και του κοινωνικού, πολιτικού και ιδεολογικού «Κέντρου», το οποίο, όπως λέγεται, αναδεικνύει κυβερνήσεις. 

6. Η περίοδος του Κώστα Καραμανλή, ανιψιού του ιδρυτή της Νέας Δημοκρατίας. (1997-2009). Ο Κώστας Καραμανλής αναλαμβάνει την ηγεσία του κόμματος σε μία ιδιαίτερα δύσκολη εποχή για το κόμμα. Ή ήττα στις βουλευτικές εκλογές του 19996, αίρει τις κομματικές προϋποθέσεις νομιμοποίησης του Μιλτιάδη Έβερτ. Ο Κώστας Καραμανλής «συνεχίζει», τις πολιτικές Έβερτ, επιδιώκοντας να προσδώσει στο κόμμα εκείνα τα χαρακτηριστικά πολυσυλλεκτικότητας που θα το οδηγήσουν στην κυβερνητική εξουσία. 

Το ιδεολόγημα του «μεσαίου» χώρου» ορίζει και προσδιορίζει το εσωτερικό της Ν.Δ. Η σαφής εγκιβώτιση του στον κομματικό «χώρο» παράγει τους όρους και τις προϋποθέσεις για την απόκτηση της ιδεολογικής ηγεμονίας από το κόμμα της Ν.Δ. Και για πρώτη φορά ίσως από την περίοδο του Κωνσταντίνου Καραμανλή, η Ν.Δ δομείται και συγκροτείται ως κυριαρχικό κόμμα το οποίο έθεσε τις βάσεις της κυριαρχίας του από το 2000, όταν έχασε οριακά τις εκλογές εκείνης της χρονιάς. 

Ο «μεσαίος χώρος» τέμνει και ανατέμνει το κόμμα της Ν.Δ, αποκρύπτει και αίρει την άρθρωση ενός φορτισμένου πολιτικού λόγου, αμβλύνει τις «γωνίες» και τις αιχμές ενός συντηρητικού πολιτικού φορτίου, ενώ, στο ίδιο πλαίσιο, «εγγίζει» τις αντίστοιχες δομικές μεταβολές που συντελούνται στο ΠΑΣΟΚ. Τα δύο κόμματα «συναντώνται» στο «μέσον» μίας διαδικασίας «κεντρώας» σύγκλισης η οποία οριοθετείται στο πεδίο της τεχνοκρατικής διαχείρισης και άσκησης της κυβερνητικής εξουσίας. Ο «μεσαίος χώρος» αποτελεί το πεδίο και τον «χώρο» μίας αποπολιτικοποίησης και αποϊδεολογικοποίησης του πολιτικού παιγνίου. Η προσίδια διαδικασία «σύγκλισης» στο «χώρο» του Κέντρου θα επιτρέψει στη Ν.Δ να προσλάβει τα χαρακτηριστικά ενός κόμματος-επιταχυντή των πολιτικών εξελίξεων. Το κόμμα κυριάρχησε στις εκλογικές αναμετρήσεις του 2004 και του 2007, χωρίς όμως να καταφέρει να θέσει τις βάσεις μίας «χρηστής» και εναλλακτικής «διακυβέρνησης». Η διακυβέρνηση Καραμανλή, υπό το δόγμα της «επανίδρυσης» του κράτους, αποτελεί μία αντεστραμμένη πολιτική διαδικασία που ακολουθεί τις βασικές «αρχές» του «σημιτικού» εκσυγχρονισμού. 

Όπως αναφέρει ο Χριστόφορος Βερναρδάκης ο «μεσαίος χώρος» «είναι μια πολιτική (μετριοπαθούς) ύφους, και όχι μια πολιτική ή προγραμματική δέσμη συγκεκριμένων προτάσεων. Η ρητορική του επιχειρεί φαινομενικά να αποπολιτικοποιήσει τα προγράμματα, να τα αποφορτίσει από ιδεολογικά στερεότυπα («δεξιά», «αριστερά» κ.λ.π.), να ενσωματώσει πολιτικά στοιχεία διαφορετικών προελεύσεων, συνεπώς να καθιερώσει στη δημόσια ατζέντα μια πολιτική του «αυτονόητου» και να συγκροτήσει μια σημειολογία μετριοπαθούς πολιτικής συμπεριφοράς».[2] 

Η Ν.Δ του Κώστα Καραμανλή αίρει τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά μίας πολιτικής, προγραμματικής και ιδεολογικής αντιπαράθεσης με το ΠΑΣΟΚ. Τα δύο κόμματα «συναντώνται» στη λογική της διαχείρισης και της άσκησης της κυβερνητικής-κρατικής εξουσίας, ήτοι της ενσωμάτωσης των κρατικών προταγμάτων προτεραιοτήτων και διακυβευμάτων. Και αυτή η προσίδια σύγκλιση των δύο κομμάτων αποκρυσταλλώθηκε στο ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό «κρισιακό» περιβάλλον. Την περίοδο της ηγεσίας Καραμανλή, η ηγετική κορυφή του κόμματος «αυτονομείται» και «ισχυροποιείται» εις βάρος της οργανωμένης κομματικής βάσης. 

Η Ν.Δ την περίοδο 1997-2009, ενσωματώνει χαρακτηριστικά από τις διαφορετικές περιόδους ιδεολογικής και πολιτικής συγκρότησης της: 1. Ενσωματώνει όψεις ενός οικονομικού νεοφιλελευθερισμού που προσιδιάζει «μερικώς» στην περίοδο Μητσοτάκη, 2. Υιοθετεί «δομικά» στοιχεία μίας πολιτικής σύνεσης που παραπέμπει στην περίοδο Ράλλη, και, 3. Εγκολπώνεται τα χαρακτηριστικά της συγκρότησης και ανασυγκρότησης της Ν.Δ σε πολυσυλλεκτική κατεύθυνση, συνεχίζοντας την κατεύθυνση Έβερτ. Το βασικό ‘επίτευγμα’ της Ν.Δ υπό τον Κώστα Καραμανλή είναι ακριβώς το γεγονός ότι το κόμμα απέκτησε τα οιονεί χαρακτηριστικά μίας εκ νέου κυβερνησιμότητας και ικανότητας ανόδου στην εξουσία. 

7. Η περίοδος Σαμαρά (2009 έως σήμερα). Η Ν.Δ υπό τον Αντώνη Σαμαρά, διολισθαίνει σε μία «τυπική» ακροδεξιά κατεύθυνση, που υπερβαίνει την «τρέχουσα» και «ζώσα» παράδοση της «λαϊκής» δεξιάς. 

Σήμερα, μέσα από έντονες πολιτικές διακυμάνσεις και δομικές μεταβολές, αποτελεί και πάλι το κατεξοχήν κόμμα του άρχοντος συγκροτήματος εξουσίας, κάτι που σαν «ειρωνεία» της ιστορίας συνδέει το Μεταπολιτευτικό πολιτικό παρελθόν με το σημερινό «Μνημονιακό» παρόν. Έτσι, η πολιτική οργάνωση των συμφερόντων της άρχουσας τάξης αποτελούσε ζωτικής σημασίας διακύβευμα για τον σημερινό μείζων κυβερνητικό εταίρο. Βέβαια, η Νέα Δημοκρατία «κατέκτησε» και αυτή την πολυπόθητη «πολυσυλλεκτικότητα», όμως η «πολυσυλλεκτικότητα» δεν αναιρεί την «ταξικότητα» ενός πολιτικού χώρου. 

Το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας προχωρά στην οργάνωση των συμφερόντων του αστικού μπλοκ εξουσίας, διαμεσολαβώντας τα συμφέροντα του σε επίπεδο κυβερνητικής εξουσίας. (governmental power). H «ολική» οργάνωση, έκφραση και εκπροσώπηση των συμφερόντων της κυρίαρχης αστικής τάξης «φιλτράρεται» μέσα από την «Μνημονιακή» αναδιανομή του κοινωνικά παραγόμενου προϊόντος υπέρ της κυρίαρχης αστικής τάξης. Έτσι, διαμορφώνονται οι όροι και οι προϋποθέσεις για την αντιστροφή της κοινωνικής και πολιτικής διαδικασίας της «κλασικής» Μεταπολιτευτικής συγκρότησης. 

Η «νέα» και «μερική» Μεταπολίτευση αφενός μεν συγκροτείται και ιεραρχείται πολιτικά και ιδεολογικά υπό την «οργανωτική καθοδήγηση» δύο κομμάτων (Ν.Δ& ΠΑΣΟΚ, κύρια Ν.Δ), αφετέρου δε ισούται (σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο) με την συγκέντρωση και αναδιανομή πλούτου προς την πλευρά του αστικού κοινωνικού μπλοκ εξουσίας. 

Τα λαϊκά-εργατικά στρώματα εξοβελίζονται από το πολιτικό παίγνιο, με αποτέλεσμα ο συσχετισμός δύναμης να μετατοπίζεται δομικά προς την πλευρά των κυρίαρχων κοινωνικών τάξεων. Η πρώιμη Μεταπολιτευτική συγκρότηση στηρίχθηκε στο επίπεδο ενός κοινωνικού βολονταρισμού, αρχικά φιλελεύθερου και εν συνεχεία σοσιαλδημοκρατικού επιπέδου. Σε αυτό το πλαίσιο, οι πολιτικές ενός πρώιμου «εκδημοκρατισμού» (Ν.Δ) έδωσαν την θέση σε κλασικές (ΠΑΣΟΚ) σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές συγκρότησης ενός έστω και ατελούς κράτους πρόνοιας, καθώς και σε πολιτικές μίας προσίδιας αναδιανομής πλούτου και κοινωνικής ισχύος προς την πλευρά του λαϊκού-εργατικού μπλοκ. 

Η «νέα» Μεταπολίτευση, στο όνομα της οποίας ομνύει ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, αλλάζει και μεταβάλει δομικά τους όρους κοινωνικής «κίνησης» των τάξεων, κάτι που ισούται με την άμεση επενέργεια του αστικού μπλοκ στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι, υπό την σκευή του αναγκαίου και απαραίτητου εξευρωπαϊσμού και εκσυγχρονισμού της χώρας. 

Μετά την διπλή εκλογική αναμέτρηση του 2012, το κόμμα της Ν.Δ συνέβαλλε στη εμπέδωση μίας μορφής «αυταρχικού κρατισμού» με στόχο την αποτροπή άρσης της «πολυπόθητης» κοινωνικής και πολιτικής σταθερότητας. (και φυσικά με στόχο την διασφάλιση των συμφερόντων του κυρίαρχου μπλοκ εξουσίας). Στο ευρύτερο πλαίσιο αυτού του ιδιότυπου «αυταρχικού κρατισμού» παρατηρείται και η διαρκής ιδεολογική ώσμωση μεταξύ Ν.Δ και νεοναζιστικής Χρυσής Αυγής. 

Αποφεύγοντας την ταυτολογία και την απλοποίηση του τύπου η «Ν.Δ είναι φασιστικό κόμμα» είναι χαρακτηριστική η απουσία αντίδρασης της οργανωμένης βάσης του κόμματος στις προσπάθειες και τις επιδιώξεις μίας προσίδιας ιδεολογικής σύγκλισης των δύο κομματικών «χώρων» στο όνομα της προσέλκυσης και του «επαναπατρισμού» των συντηρητικών-δεξιών ψηφοφόρων στο κόμμα της Ν.Δ. 

Είναι εξόχως σημαντικό το ότι το κόμμα της Ν.Δ «εγγίζει» προγραμματικά και ιδεολογικά τις διάφορες εκφάνσεις της ακροδεξιάς με την ειδοποιό διαφορά ότι η Ν.Δ παραμένει ακόμη κόμμα-διεκδικητής της κυβερνητικής εξουσίας. Σε αυτό το πολιτικό «περιβάλλον» συμφύεται οργανικά (σε πολιτικό-ιδεολογικό επίπεδο) με κόμματα όπως το Γαλλικό Εθνικό Μέτωπο και το κόμμα της «Ανεξαρτησίας» της Μεγάλης Βρετανίας. Η διαχείριση της οικονομικής κρίσης μετατοπίζει δομικά τον κεντρομόλο άξονα της συντηρητικής παράταξης, προσδιορίζοντας και την πολιτικής της δραστηριοποίηση. 

Είναι προφανές ότι η επέτειος των 40 ετών από την ίδρυση της συντηρητικής παράταξης δεν θα «εορταστεί» με τις καλύτερες προϋποθέσεις. Ο κυριότερος εκφραστής του συντηρητικού χώρου διαμόρφωσε, από κοινού με το ΠΑΣΟΚ, την πορεία και την κατεύθυνση της μεταπολιτευτικής θέσμισης. Σήμερα, υπό την ηγεσία του Αντώνη Σαμαρά, βιώνει τις επώδυνες «ωδίνες» μίας σταδιακής κοινωνικής, πολιτικής και ιδεολογικής απίσχνασης. Στο ευρύτερο πλαίσιο της βαθιάς και πολυεπίπεδης οικονομικής κρίσης, η κοινωνική συμμαχία που συγκροτεί και εκφράζει η Ν.Δ «διαθέτει» ένα ξεκάθαρο ταξικό (αστικό) πρόσημο. Η Ν.Δ αρθρώνει και συναρθρώνει οργανικά τα συμφέροντα του άρχοντος αστικού συγκροτήματος εξουσίας. 

Σημειώσεις: 

[1] Βλ.σχετικά, Βερναρδάκης Χριστόφορος, ‘Πολιτικά κόμματα, εκλογές & κομματικό σύστημα. Οι μετασχηματισμοί της πολιτικής αντιπροσώπευσης (1990-2010), Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2011, σελ.230. 

[2] Βλ.σχετικά, Βερναρδάκης Χριστόφορος, ‘Πολιτικά κόμματα, εκλογές & κομματικό σύστημα…ό.π, σελ.213.