Οι Γάλλοι έχουν δίκιο: ας διαγράψουμε το δημόσιο χρέος. Έτσι και αλλιώς το περισσότερο είναι παράνομο.

Του Razmig Keucheyan

Όπως έχει δείξει και η ιστορία η Γαλλία είναι ικανή για το καλύτερο και για το χειρότερο και συχνά σε μικρά χρονικά διαστήματα. 

Την επομένη όμως της νίκης του Εθνικού Μετώπου της Μαρί Λεπέν στις ευρωεκλογές, η Γαλλία έκανε μια καθοριστικής σημασίας συνεισφορά στην επανεφεύρεση μιας ριζοσπαστικής πολιτικής για τον 21ο αιώνα. Εκείνη την ημέρα η επιτροπή των πολιτών για τον λογιστικό έλεγχο επί του δημόσιου χρέους συνέταξε μια αναφορά 30 σελίδων για το γαλλικό δημόσιο χρέος, τις ρίζες του και την εξέλιξή του τις τελευταίες δεκαετίες. Την αναφορά συνέταξε μια ομάδα ειδικών επί των δημοσίων οικονομικών υπό τον συντονισμό του Michel Husson, έναν από τους καλύτερους κριτικούς οικονομολόγους της Γαλλίας. Το συμπέρασμα της αναφοράς είναι σαφές: 60% του γαλλικού δημόσιου χρέους είναι παράνομο. 

Όποιος έχει διαβάσει έστω και μια εφημερίδα τα τελευταία χρόνια γνωρίζει πόσο σημαντικό είναι το χρέος για τη σύγχρονη πολιτική. Όπως έχει δείξει και ο Ντέιβιντ Γκρέμπερ, μεταξύ άλλων, ζούμε σε χρεοκρατίες (Debtocracies) και όχι σε δημοκρατίες (Democracies). Το χρέος, σε αντίθεση με την λαϊκή βούληση, έχει παγιωθεί ως η βασικότερη αρχή των κοινωνιών μας μέσω και των καταστροφικών πολιτικών λιτότητας που εφαρμόζονται στο όνομα της μείωσης του. Το χρέος ήταν επίσης η αιτία που πυροδότησε ένα από τα πιο καινοτόμα κοινωνικά κινήματα των τελευταίων χρόνων, το κίνημα Occupy. 

Αν αποδεικνυόταν ότι κατά κάποιο τρόπο τα δημόσια χρέη είναι παράνομα, ότι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να απαιτήσουν την αναστολή της αποπληρωμής τους-ακόμη και την ακύρωση τμήματος τους -οι πολιτικές επιπτώσεις θα ήταν τεράστιες. Είναι δύσκολο να σκεφτούμε ένα γεγονός που θα μεταμόρφωνε την κοινωνική ζωή τόσο ριζικά και γρήγορα όσο η χειραφέτηση των κοινωνιών από τους περιορισμούς του χρέους. Και όμως αυτό ακριβώς είναι που προσπαθεί να κάνει η γαλλική έκθεση. 

Ο συγκεκριμένος λογιστικός έλεγχος είναι μέρος ενός ευρύτερου κινήματος δημοφιλών λογιστικών ελέγχων επί του χρέους σε πάνω από 18 χώρες. Το Εκουαδόρ και η Βραζιλία έκαναν τους δικούς τους. Στο Εκουαδόρ έγινε μετά από πρωτοβουλία της κυβέρνησης του Ραφαέλ Κορέα και στη Βραζιλία από τους πολίτες. Ευρωπαϊκά κοινωνικά κινήματα έχουν επίσης ξεκινήσει λογιστικούς ελέγχους επί του χρέους, ιδίως σε χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση χρέους, όπως η Ελλάδα και η Ισπανία. Στην Τυνησία η μετεπαναστατική κυβέρνηση κήρυξε το χρέος που δημιουργήθηκε κατά την δικτατορία του Μπεν Άλι "απεχθές", που συνέβαλε στο να γίνουν πλουσιότεροι αυτοί που βρίσκονταν στην εξουσία και όχι στο να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων. Η αναφορά για το γαλλικό δημόσιο χρέος περιλαμβάνει πολλά βασικά ευρήματα. Πρωτίστως, η αύξηση του κρατικού χρέους τις τελευταίες δεκαετίες δεν μπορεί να εξηγηθεί από μια αύξηση στις δημόσιες δαπάνες. Το επιχείρημα των νεοφιλελεύθερων υπέρ των πολιτικών λιτότητας υποστηρίζει ότι το χρέος προκύπτει από αδικαιολόγητα επίπεδα δημόσιων δαπανών. Δηλαδή οι κοινωνίες γενικά και τα λαϊκά στρώματα πιο συγκεκριμένα, ζούνε πάνω από τις δυνατότητές τους. 

Αυτό είναι καθαρό ψέμα. Τα τελευταία 30 χρόνια, από το 1978 έως το 2012 πιο συγκεκριμένα, οι δημόσιες δαπάνες στη Γαλλία έχουν στην πραγματικότητα μειωθεί κατά 2 μονάδες του ΑΕΠ. Οπότε τι εξηγεί την αύξηση του δημόσιου χρέους; Πρώτον μια μείωση στα φορολογικά έσοδα του κράτους. Τεράστιες μειώσεις στην φορολόγηση των πλουσίων και των μεγάλων εταιριών πραγματοποιούνται από το 1980. Σύμφωνα με τα λεγόμενα των νεοφιλελεύθερων, σκοπός αυτών των μειώσεων ήταν να ευνοηθούν οι επενδύσεις και η απασχόληση. Βέβαια η ανεργία έχει αγγίξει τα πιο υψηλά της επίπεδα στα χρονικά και τα φορολογικά έσοδα έχουν μειωθεί κατά 5 μονάδες του ΑΕΠ. 

Ο δεύτερος παράγοντας είναι η αύξηση των επιτοκίων, ιδιαίτερα τη δεκαετία του '90. Αυτή η αύξηση ευνόησε τους πιστωτές και τους κερδοσκόπους, σε βάρος των οφειλετών. Εάν το κράτος δεν δανειζόταν από τις χρηματοπιστωτικές αγορές με απαγορευτικά επιτόκια, αλλά αντίθετα αντλούσε χρηματοδότηση από τις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών και τις τράπεζες και δανειζόταν με ιστορικά κανονικά επιτόκια, το δημόσιο χρέος θα ήταν κατώτερο από τα σημερινά επίπεδα κατά 29 μονάδες του ΑΕΠ. 

Η μείωση στη φορολόγηση των πλουσίων και οι αυξήσεις των επιτοκίων είναι πολιτικές αποφάσεις. Αυτό που δείχνει ο λογιστικός έλεγχος είναι ότι τα δημόσια ελλείμματα δεν αναπτύσσονται έτσι απλά ανεξάρτητα από τη συνηθισμένη πορεία της κοινωνικής ζωής. Επιβάλλονται εσκεμμένα στην κοινωνία από τις άρχουσες τάξεις, προκειμένου να νομιμοποιήσουν τις πολιτικές λιτότητας που θα επιτρέψουν την μεταφορά αξίας από τις εργατικές τάξεις στις πιο πλούσιες. 

Ένα εκπληκτικό εύρημα τις αναφοράς είναι ότι κανένας δεν γνωρίζει σε ποιον ανήκει το γαλλικό χρέος. Για να χρηματοδοτήσει το χρέος της το γαλλικό κράτος, όπως και όλα τα κράτη, εκδίδει ομόλογα, τα οποία αγοράζονται από ένα σύνολο εγκεκριμένων τραπεζών. Αυτές οι τράπεζες πουλάνε στη συνέχεια τα ομόλογα στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές. Το σε ποιον ανήκουν αυτοί οι τίτλοι αποτελεί ένα από τα καλύτερα φυλαγμένα μυστικά παγκοσμίως. Το κράτος πληρώνει τα επιτόκια στους κατόχους των ομολόγων, οπότε από τεχνικής απόψεως θα μπορούσε να ξέρει σε ποιους ανήκουν. Και όμως μια νομίμως οργανωμένη άγνοια απαγορεύει την αποκάλυψη της ταυτότητας των κατόχων των ομολόγων. 

Αυτή η εσκεμμένη οργάνωση της άγνοιας στις νεοφιλελεύθερες οικονομίες καθιστά σκόπιμα το κράτος ανίσχυρο, ακόμη και όταν θα μπορούσε να έχει τα μέσα ώστε να γνωρίζει και να μπορεί να δράσει. Αυτό επιτρέπει την φοροδιαφυγή στις διάφορες μορφές της-που πέρυσι κόστισε περίπου 50 δισεκατομμύρια στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και 17 δισεκατομμύρια μόνο στη Γαλλία. Ως εκ τούτου, καταλήγει ο λογιστικός έλεγχος επί του χρέους, το 60% περίπου του γαλλικού δημόσιου χρέους είναι παράνομο. 

Παράνομο χρέος είναι αυτό το οποίο αυξήθηκε στην υπηρεσία ιδιωτικών συμφερόντων και όχι για την ευημερία των ανθρώπων. Οπότε ο γαλλικός λαός έχει το δικαίωμα να απαιτήσει αναστολή της αποπληρωμής του χρέους και την ακύρωση τουλάχιστον κάποιου κομματιού του. Υπάρχει και προηγούμενο για αυτό: το 2008 το Εκουαδόρ ανακήρυξε το 70% του χρέους του παράνομο. 

Το εκκολαπτόμενο παγκόσμιο κίνημα για τους λογιστικούς ελέγχους επί του χρέους θα μπορούσε κάλλιστα να περιέχει τους σπόρους για την ανάπτυξη ενός νέου διεθνισμού-ενός διεθνισμού του σήμερα- ανάμεσα στις εργατικές τάξεις όλου του κόσμου. Είναι, μεταξύ άλλων, μια συνέπεια της χρηματιστικοποίησης. Οπότε οι λογιστικοί έλεγχοι επί του χρέους μπορεί να παράσχουν γόνιμο έδαφος για ανανεωμένες μορφές διεθνούς κινητοποίησης και αλληλεγγύης. 

Αυτός ο νέος διεθνισμός θα μπορούσε να ξεκινήσει με τρία εύκολα βήματα. 

1) Λογιστικοί έλεγχοι επί του χρέους σε όλες τις χώρες 

Το πιο σημαντικό είναι να αποδειχθεί, όπως αποδείχθηκε και με το γαλλικό χρέος, ότι το χρέος είναι ένα πολιτικό κατασκεύασμα το οποίο δεν συμβαίνει απλά στις κοινωνίες όταν υποτίθεται ότι αυτές ζούνε πάνω από τις δυνατότητές τους. Αυτό δικαιολογεί και τον χαρακτηρισμό "παράνομο" και μπορεί να οδηγήσει σε διαδικασίες ακύρωσης. Οι λογιστικοί έλεγχοι και στα χρέη ιδιωτών είναι επίσης εφικτοί, όπως απέδειξε πρόσφατα ο Χιλιανός καλλιτέχνης Φρανσίσκο Τάπια, κάνοντας φανταστικούς λογιστικούς ελέγχους σε φοιτητικά δάνεια. 

2) Αποκάλυψη της ταυτότητας των κατόχων του χρέους 

Μπορεί να συνταχθεί ένας κατάλογος με τους πιστωτές σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Ένας τέτοιος κατάλογος θα βοηθούσε στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και θα αποκάλυπτε επίσης ότι ενώ οι συνθήκες διαβίωσης της πλειοψηφίας χειροτερεύουν, μια μικρή ομάδα ιδιωτών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων εκμεταλλεύεται σταθερά τα υψηλά επίπεδα του δημόσιου χρέους. Ως εκ τούτου θα αποκαλυπτόταν η πολιτική φύση του χρέους. 

3) Κοινωνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος 

Το κράτος θα έπρεπε να σταματήσει να δανείζεται από τις χρηματοπιστωτικές αγορές και να ξεκινήσει να αντλεί χρηματοδότηση από τα νοικοκυριά και τις τράπεζες σε λογικά και ελεγχόμενα επιτόκια. Οι ίδιες οι τράπεζες θα έπρεπε να τεθούν υπό την επίβλεψη επιτροπών των πολιτών καθιστώντας ως εκ τούτου το λογιστικό έλεγχο επί του χρέους μόνιμο. Εν ολίγοις το χρέος πρέπει να εκδημοκρατιστεί. Αυτό το σημείο βέβαια είναι και το πιο δύσκολο, οπού στοιχεία σοσιαλισμού εισάγονται στην καρδιά του συστήματος. Όμως, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε την τυραννία του χρέους σε κάθε πτυχή της ζωής μας, δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική.

Μετάφραση: Θώμη Γάκη

Πηγή: Guardian