Εξεγέρσεις εδώ, εκεί και παντού

Tου Immanuel Wallerstein

                    

Η επίμονη εξέγερση στην Τουρκία έχει ακολουθηθεί από μια ακόμη μεγαλύτερη εξέγερση στη Βραζιλία, η οποία με τη σειρά της έχει ακολουθηθεί από μια λιγότερο παρατηρήσιμη, αλλά όχι λιγότερο πραγματική, εξέγερση στη Βουλγαρία. Φυσικά, αυτές οι εξεγέρσεις δεν ήταν οι πρώτες, αλλά απλώς οι τελευταίες σε μια αληθινά παγκόσμια σειρά τέτοιων εξεγέρσεων τα τελευταία χρόνια. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αναλύσει κανείς το φαινόμενο αυτό. Εγώ το βλέπω σαν τη συνεχή διαδικασία αυτού που ξεκίνησε ως η παγκόσμια επανάσταση του 1968.

Για να είμαστε σίγουροι, κάθε εξέγερση είναι ιδιαίτερη ως προς τις λεπτομέρειες και τις εσωτερικές σχέσεις των δυνάμεων σε κάθε χώρα. Αλλά υπάρχουν ορισμένες ομοιότητες που θα πρέπει να προσέξει κανείς, αν θέλει να βγάλει νόημα σχετικά με το τι συμβαίνει και να αποφασίσει για το τι όλοι μας, ως άτομα και ως ομάδες, πρέπει να κάνουμε.

Το πρώτο κοινό χαρακτηριστικό είναι ότι όλες οι εξεγέρσεις έχουν την τάση να ξεκινούν πολύ μικρές - μια χούφτα θαρραλέων ανθρώπων διαδηλώνουν για κάτι. Και τότε, αν πιάσουν, κάτι που είναι σε μεγάλο βαθμό απρόβλεπτο, γίνονται μαζικές. Ξαφνικά, δεν βρίσκεται μόνο η κυβέρνηση κάτω από επίθεση, αλλά, σε κάποιο βαθμό, το ίδιο το κράτος ως κράτος. Αυτές οι εξεγέρσεις είναι ένας συνδυασμός όσων καλούν σε αντικατάσταση της κυβέρνησης από μια καλύτερη και εκείνων που αμφισβητούν την ίδια τη νομιμότητα του κράτους. Και οι δύο ομάδες επικαλούνται τα θέματα της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αν και οι ορισμοί που δίνουν σε αυτούς τους δύο όρους είναι πολύ διαφορετικοί. Σε γενικές γραμμές, ο τόνος των εξεγέρσεων αυτών αρχίζει από την αριστερή πλευρά του πολιτικού τοπίου.

Οι κυβερνήσεις που βρίσκονται στην εξουσία φυσικά αντιδρούν. Είτε προσπαθούν να καταστείλουν την εξέγερση, ή προσπαθούν να την κατευνάσουν με ορισμένες παραχωρήσεις ή δοκιμάζουν και τις δύο απαντήσεις. Η καταστολή συχνά λειτουργεί, αλλά μερικές φορές είναι αντιπαραγωγική για την κυβέρνηση, φέρνοντας ακόμα περισσότερους ανθρώπους στους δρόμους. Οι παραχωρήσεις συχνά δουλεύουν, αλλά μερικές φορές είναι αντιπαραγωγικές για την κυβέρνηση, οδηγώντας τους ανθρώπους στο δρόμο να κλιμακώσουν τις απαιτήσεις τους. Γενικά, οι κυβερνήσεις δοκιμάζουν την καταστολή περισσότερο από τις παραχωρήσεις. Και σε γενικές γραμμές, η καταστολή τείνει να λειτουργεί βραχυπρόθεσμα.

Το δεύτερο κοινό χαρακτηριστικό αυτών των εξεγέρσεων είναι ότι καμία από αυτές δεν συνεχίζει σε υψηλούς ρυθμούς για πάρα πολύ καιρό. Οι διαδηλωτές υποχωρούν στα κατασταλτικά μέτρα. Ή αφομοιώνονται από την κυβέρνηση. Ή κουράζονται από την τεράστια προσπάθεια που απαιτούν οι συνεχείς διαδηλώσεις. Αυτή η εξασθένιση των διαδηλώσεων είναι απολύτως φυσιολογική. Αυτό δεν υποδεικνύει την αποτυχία των διαδηλώσεων.

Αυτό είναι το τρίτο κοινό χαρακτηριστικό των εξεγέρσεων. Αν και έρχονται σε ένα τέλος, αφήνουν μια κληρονομιά. Έχουν αλλάξει κάτι στην πολιτική της χώρας, και σχεδόν πάντα προς το καλύτερο. Έχουν βάλει κάποιο σημαντικό ζήτημα, όπως για παράδειγμα τις ανισότητες, στη δημόσια ατζέντα. Ή έχουν αυξήσει την αίσθηση της αξιοπρέπειας των χαμηλών στρωμάτων του πληθυσμού. Ή έχουν αυξήσει τον σκεπτικισμό σχετικά με τον βερμπαλισμό με τον οποίο οι κυβερνήσεις έχουν την τάση να καλύπτουν τις πολιτικές τους.

Το τέταρτο κοινό χαρακτηριστικό είναι ότι, σε κάθε εξέγερση, πολλοί που συμμετέχουν σε αυτήν, ειδικά αν ενταχθούν αργά, το κάνουν όχι για να προωθήσουν τους αρχικούς στόχους, αλλά για να τους διαστρέψουν ή να φέρουν στην πολιτική εξουσία (άκρο)δεξιές ομάδες που είναι διαφορετικές από αυτές που βρίσκονται στην εξουσία, αλλά με κανένα τρόπο πιο δημοκρατικές ή πιο σχολαστικές με τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Το πέμπτο κοινό χαρακτηριστικό είναι ότι όλες εμπλέκονται στη γεωπολιτική. Οι ισχυρές κυβερνήσεις εκτός της χώρας στην οποία πραγματοποιείται η αναταραχή δουλεύουν σκληρά, αν και όχι πάντα με επιτυχία, για να βοηθήσουν τις ομάδες που είναι ευνοϊκές για τα συμφέροντα τους να έρθουν στην εξουσία. Αυτό συμβαίνει τόσο συχνά ώστε, ήδη, μια από τις άμεσες ερωτήσεις σχετικά με μια συγκεκριμένη εξέγερση είναι ή θα πρέπει πάντα να είναι, ποιες θα είναι οι συνέπειές της σχετικά με το κοσμο-σύστημα στο σύνολό του. Αυτό είναι πολύ δύσκολο, καθώς οι πιθανές γεωπολιτικές συνέπειες μπορεί να οδηγήσουν κάποιον να θέλει να πάει σε κατευθύνσεις αντίθετες με την αρχική αντι-αυταρχική κατεύθυνση.

Τέλος, ας θυμηθούμε ότι σε αυτή τη περίπτωση, όπως και σε όλα όσα συμβαίνουν τώρα, ότι είμαστε στη μέση μιας δομικής μετάβασης από μια καπιταλιστική κοσμο-οικονομία που εξασθενεί σε ένα νέο είδος συστήματος. Αλλά αυτό το νέο σύστημα θα μπορούσε να είναι καλύτερο ή χειρότερο. Αυτή είναι η πραγματική μάχη για τα επόμενα 20-40 χρόνια, και το πως συμπεριφερόμαστε εδώ, εκεί, και παντού πρέπει να αποφασίζεται σε συνάρτηση με αυτή τη θεμελιώδη και μεγάλη παγκόσμια πολιτική μάχη.

Πηγή: Immanuel Wallerstein

Μετάφραση: Αντώνης Γαλανόπουλος