Νίκος Κοτζιάς: Πολιτική Σωτηρίας Ενάντια στην Τρόικα

Αύριο, 6 Δεκεμβρίου, κυκλοφορεί το νέο βιβλίο του Νίκου Κοτζιά «Η πολιτική σωτηρίας ενάντια στη τρόικα», κι εμείς φιλοξενούμε το συγγραφέα σε μια συζήτηση για το ίδιο το βιβλίο και την πολιτική επικαιρότητα. Ο συγγραφέας και καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, επιχειρεί να χαράξει νέους, εναλλακτικούς δρόμους απέναντι στο μνημονιακό μονόδρομο, επαναφέροντας την Πολιτική στο προσκήνιο.

Η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωζώνη αποτέλεσε κεντρική στρατηγική επιλογή της εξωτερικής μας πολιτικής. Σήμερα που η Ε.Ε. υποκύπτει στον σκοτεινό εαυτό της, αυτόν των αγορών, μήπως ήρθε η ώρα να αναστοχαστούμε αυτή την επιλογή;

Νομίζω ότι είναι ανάγκη να σκεφτόμαστε συνεχώς εκ νέου τις διεθνείς εξελίξεις και αλλαγές καθώς και την πολιτική μας. Να μαθαίνουμε έγκαιρα, να διατηρούμε τις αρχές μας και να έχουμε ανοικτούς ορίζοντες. Κατά συνέπεια το να σκεφτούμε εκ νέου την σχέση μας με την ΕΕ και το μέλλον της είναι αναγκαίο. Το ζήτημα είναι τι ερώτημα/δίλημμα θέτει κανείς και τι συμπέρασμα εξάγει.

Πολλοί θέλουν να μας θέσουν ένα συγκεκριμένο δίλημμα: ή υποταγή στο Ευρώ και τη λογική των κυρίαρχων στην Ευρωζώνη ή αποχώρηση. Η καμήλα θα απαντούσε ότι υπάρχει και ο ίσιος δρόμος. Δηλαδή, ο δρόμος απόρριψης των διλημμάτων που θέτει το Κόμμα του Μνημονίου, τόσο η Α.Μέρκελ, που πρωτόθεσε ζήτημα αποχώρησης της Ελλάδας από την Ευρωζώνη στις 10.3.2010, πριν καν υπάρξει το Μνημόνιο, όσο και Κ.Σημίτη στις συνεντεύξεις του.

Θεωρώ λάθος να πιστεύουν κάποιοι ότι η προοδευτική πολιτική είναι να αποδέχεται κανείς τα διλήμματα που μας θέτουν οι κυρίαρχοι και κατόπιν, «απλά» να απαντά δίνοντας την όποια απάντηση εγκλωβισμένος σε αυτό το δίλημμα. Εξάλλου το να πιστεύει κανείς ότι η λύση της κρίσης δεν βρίσκεται στην Πολιτική, αλλά στην αποδοχή της κυριαρχίας των νομισματικών μεγεθών κάθε άλλο παρά προοδευτικό είναι. Στην ουσία πρόκειται για υιοθέτηση της λογικής του νεοφιλελευθερισμού για προτεραιότητα του νομισματικού έναντι του πολιτικού. Με αυτή τη λογική ρωτώ, είναι προοδευτική πολιτική και λύση προβλημάτων αν μας θέσουν εκτός Ευρώ οι Γαλλογερμανοί; Ή είναι προοδευτικό οι σημερινές κυρίαρχες δυνάμεις να μας πάνε σε κατάσταση πανικού σε κάποιο είδος δραχμής;

Για μένα, προοδευτική πολιτική, αλλά και ηγεμονία, είναι να θέτει κανείς διαφορετικά διλήμματα και να «επιβάλλει» μια συζήτηση επ΄αυτών. Δηλαδή, σήμερα για μένα το ζητούμενο είναι αν θα αξιοποιήσει η Ελλάδα παντού και από όλες τις πλευρές την μάχη σωτηρίας της ενάντια στην τρόικα και το Κόμμα του Μνημονίου. Αυτό σημαίνει, πριν πάμε σε άλλες σκέψεις, να δώσει η Ελλάδα οργανωμένη μάχη με αξιοποίηση του βέτο, με τη δημιουργία ισχυρών συμμαχιών των χωρών με ελλείμματα, των κρατών του Νότου, όσων δεν θέλουν μια γερμανοκρατούμενη Ευρώπη. Να αξιοποιήσει, επίσης, όλες τις νομικές-θεσμικές δυνατότητες που υπάρχουν ενάντια σε αυτούς που παραβιάζουν τις συνθήκες και το ελληνικό σύνταγμα.

Με τα γεωπολιτικά και οικονομικά δεδομένα που ισχύουν σήμερα υπάρχουν περιθώρια για την εφαρμογή άλλης πρότασης ή έστω περιθώρια για διαπραγμάτευση εκ νέου των λύσεων που μας προτείνει το κέντρο της Ευρώπης;

Ο κόσμος αλλάζει. Παρέχει νέες δυνατότητες άσκησης πολιτικής. Αρκεί κανείς να είναι νηφάλιος, να διαθέτει υπομονή και επιμονή, να αναζητά με ειλικρίνεια πρωτότυπες λύσεις. Για να το κάνει αυτό, όμως, πρέπει να στηρίζεται σε κανόνες. Στον εμπλουτισμό της δημοκρατίας. Να αυτοδεσμεύεται στο κοινοβούλιο πριν από μεγάλες διαπραγματεύσεις, ώστε να περιορίζει τα περιθώρια επιτυχών σε βάρος του πιέσεων. Να κάνει τον λαό κοινωνό της εξωτερικής πολιτικής. Να ακούει προσεκτικά το ένστικτο και τις σκέψεις αυτού που σοφά ονόμασε ο Γκράμσι ως κοινό νου.

Περιθώρια αλλαγής πολιτικής υπάρχουν. Απλά κάθε μέρα υποταγής στην τρόικα αυξάνει τις δυσκολίες εφαρμογής αυτής της άλλης πολιτικής για αυτό επείγουν οι εκλογές. Επί παραδείγματι προκειμένου να πληρώσει η Ιταλία το χρέος της απαιτείται να τυπώσει η ΕΚΤ χρήμα. Χρήμα ασφαλώς πληθωριστικό. Υπολογίζω ότι αν ο πληθωρισμός κινηθεί με ρυθμούς 6% τον χρόνο θα «τρώει» κάθε χρόνο 20% του χρέους όλου του νότου. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ομπάμα πιέζει την Γερμανία για μια τέτοια πολιτική. Από μόνο του αυτό το γεγονός δείχνει ότι ακόμα και ανάμεσα στις διεθνώς κυρίαρχες δυνάμεις υπάρχουν διαφορές και εναλλακτικές στρατηγικές.

Η Ελλάδα έχω προτείνει πολλές φορές, και το λέω στο καινούργιο μου βιβλίο «Πολιτική Σωτηρίας Ενάντια στην Τρόικα», πρέπει επιτέλους να διαπραγματευτεί και οι διαπραγματευτές μας να «ιδρώσουν τις φανέλες τους» μη δίνοντας ούτε μια σταγόνα ελληνισμού στην άλλη πλευρά. Αντίθετα μέχρι σήμερα κυριαρχούσε η λογική ότι όταν χρωστάς δεν μπορείς να διαπραγματευτείς, ενώ πολλοί από το Κόμμα του Μνημονίου θα ήθελαν να βρισκόντουσαν από την άλλη πλευρά του τραπεζιού και να συνεχίζουν να κατηγορούν τη χώρα και το λαό μας. Αλλά και τη λογική της «μη διαπραγμάτευσης» όταν χρωστάς δεν θα έπρεπε να την πουν στη Γερμανία που χρωστά στην Ελλάδα εκατοντάδες δισεκατομμύρια από την κλοπή του ελληνικού χρυσού, το αναγκαστικό κατοχικό δάνειο κ.α.;

Ιδιαίτερη σημασία έχει να ανοίξουμε τον διεθνή ορίζοντά μας και να αξιοποιήσουμε τις νέες δυνατότητες που δημιουργούν οι παγκόσμιες αλλαγές, σε συμμαχίες, αλληλεγγύη, πηγές χρηματοδότησης, επενδύσεις και εξειδίκευση.

Τέλος, για μένα το πρωταρχικό είναι, να δείξουμε ότι στη σημερινή εποχή δεν υπάρχουν μονόδρομοι και να αναδείξουμε τόσο τρόπους επεξεργασίας εναλλακτικών λύσεων, όσο και δρόμους υλοποίησής τους

Ποιες δυνάμεις σήμερα εκτιμάτε ότι θα μπορούσαν να διατυπώσουν μια άλλη κυβερνητική πολιτική ;

Ποιες είναι αυτές; Είναι οι δυνάμεις που δεν έχουν υποταχτεί στη λογική του νέου ραγιαδισμού και του βίαιου εκ των άνω «εκσυγχρονισμού», ορθότερα αναχρονισμού. Που πιστεύουν ότι το κύριο για την ανόρθωση και αναγέννηση της χώρας είναι η ενδυνάμωση της σημαντικότερης παραγωγικής δύναμης: του ανθρώπου. Η αξιοποίηση του πλούτου πράξης και σκέψης του Έλληνα πολίτη και του εργαζόμενου μετανάστη σε μια ενδυναμωμένη και όχι ευνουχισμένη δημοκρατία. Είναι οι δυνάμεις του εργαζόμενου λαού και της νεολαίας μας και τα ταλέντα και ο δυναμισμός που διαθέτουν.

Οι δυνάμεις αυτές, η πλειοψηφία των πολιτών της χώρας, πρέπει να βρουν μια δημιουργική έκφραση. 

Η πρωθυπουργοποίηση Παπαδήμου και το σενάριο παράτασης της ζωής αυτής της κυβέρνησης συνεργασίας συνοψίζουν την πεποίθηση ότι το πολιτικό σύστημα λειτουργεί ερήμην του λαού. Ποιες καινοτομίες θα μπορούσαμε να εισάγουμε στο πολιτικό σύστημα ώστε να καταστεί περισσότερο δημοκρατικό;

Στο καινούργιο βιβλίο μου χαρακτηρίζω τις δύο κυβερνήσεις (2009-11) του Γ.Παπανδρέου ως κυβερνήσεις βοναπαρτισμού. Δηλαδή κυβερνήσεις που εκλέχτηκαν για να εφαρμόσουν εντελώς άλλη πολιτική από αυτή που εφαρμόζουν. Που εκλέχτηκαν από κοινωνικές δυνάμεις ενάντια στις οποίες τελικά στράφηκαν. Η κυβέρνηση Παπαδήμου είναι δύο φορές βοναπαρτισμός, διότι όχι μόνο εφαρμόζει μια πολιτική ενάντια στους πολίτες και σε αδιαφορία προς το τι αυτοί σκέφτονται, αλλά και διότι ο ίδιο ο νέος πρωθυπουργός είναι επιλογή των τοκογλύφων δανειστών μας και του νέου ραγιαδισμού. Δεν προέκυψε από ελεύθερες εκλογές. Με άλλα λόγια, το 2009 άλλον ψήφισε ο λαός και άλλος κυβερνά, σε άλλο πολιτικό πρόγραμμα έδωσε την ψήφο του και άλλο του προέκυψε.

Γιατί συμβαίνουν αυτά; Διότι στο ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν υπάρχουν, όπως δείχνω στο νέο μου βιβλίο, αντίβαρα. Κατά συνέπεια είναι άμεση ανάγκη να εισαχθούν σ’ αυτό στοιχεία και μέθοδοι/δομές άμεσης δημοκρατίας. Τέτοια είναι η κλήρωση, η ανακλητότητα, η δυνατότητα πρόκλησης από τα κάτω δημοψηφίσματος και οι νομοθετικές πρωτοβουλίες των πολιτών. Το τελευταίο το θεωρώ, όπως εξηγώ στο βιβλίο, κομβικό ζήτημα. Τυχόν εφαρμογή του θα επέτρεπε να έχουμε επιβάλλει εδώ και καιρό έναν πραγματικό ουσιαστικό νόμο ευθύνης των υπουργών. Ταυτόχρονα, εξηγώ, γιατί κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να ληφθούν μέτρα ενίσχυσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, από την τροποποίηση του ρόλου του βουλευτή, μέχρι την συνταγματική κατοχύρωση και έλεγχο της εσωκομματικής δημοκρατίας.

Το νέο σας βιβλίο, «Η πολιτική σωτηρίας ενάντια στην τρόικα», κυκλοφορεί στις 6/12. Απέναντι στη προσπάθεια στεγανοποίησης της οικονομικής διαδικασίας και των πρωταγωνιστών της, επαναφέρετε τη Πολιτική ως δομικό στοιχείο της λύσης. Ποια είναι, επιγραμματικά, τα χαρακτηριστικά της «πολιτικής σωτηρίας» που αναπτύσσεται στο βιβλίο;

Θεμελιακή θέση του βιβλίου είναι ότι σε εποχή (οικονομικής) κρίσης ο μοχλός εξόδου από αυτήν είναι η Πολιτική. Το πρόβλημα που συναντά η Ελλάδα, σε ένα βαθμό και η ΕΕ, είναι ότι η Πολιτική και το πολιτικό σύστημα είναι σε κρίση. Απαιτείται κατά συνέπεια μια αλλαγή προσέγγισης στην πολιτική, στην λαϊκή και εθνική κυριαρχία, στον τρόπο διαπραγμάτευσης. Χρειάζονται πολλαπλές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της ελληνικής δημοκρατίας, του πολιτικού και κομματικού συστήματος, στα ίδια τα κόμματα. Οι αλλαγές αυτές, υποστηρίζω, πρέπει να συνδέονται και να εξυπηρετούν σειρά πολιτικών καθώς και κοινωνικό-οικονομικών στόχων που καταγράφονται στο βιβλίο. Τέλος στο βιβλίο εξηγώ την πολιτική σημασία που έχουν για την Ελλάδα οι διεθνείς και παγκόσμιες αλλαγές, καθώς και το γεγονός ότι δεν υπάρχουν πλέον μονόδρομοι.

Στις ερωτήσεις οι: Φώτης Γαϊτάνης και Αντώνης Γαλανόπουλος