Η Ευρώπη τρομάζει

του Στάθη

Η Ευρώπη κοιτάζει στον καθρέφτη της και βλέπει πίσω απ’ τον ώμο της έναν μετανάστη να την κοιτάζει κι αυτός.

Η Ευρώπη ανατριχιάζει.

Η Ευρώπη κοιτάζει έξω απ’ το παράθυρό της και βλέπει τον καθρέφτη της σπασμένον σε χίλια κομμάτια· σε κάθε κομμάτι το ίδιο πρόσωπο καθρεφτίζεται και την κοιτάζει: το πρόσωπο του μετανάστη - και η Ευρώπη τρομάζει.

Κι όμως! η ίδια η Ευρώπη είναι παιδί μεταναστών και μεταναστεύσεων. Οι Φράγκοι μπαίνοντας στη Γαλατία γέννησαν τους σημερινούς Γάλλους, οι Γότθοι και οι Λομβαρδοί τους Ιταλούς, οι Σάξονες και οι Νορμανδοί τους Βρετανούς - μεταναστεύσεις ανοργάνωτες κι οργανωμένες, ειρηνικές και βίαιες, μετακινήσεις ολόκληρων πληθυσμών και διαρκής ροή μεμονωμένων μεταναστών γέννησαν τη σημερινή Ευρώπη και το σύνολο σχεδόν των νέων ευρωπαϊκών εθνών.

Ακόμα και ο αρχικός μύθος της γέννησης της Ευρώπης σε μιαν αρπαγή και μία μετανάστευση εδράζεται.

Όμως, όλες οι κοινωνίες στέκονται επιφυλακτικές, αρνητικές, εχθρικές και πάντως ελάχιστα ανεκτικές στους μετανάστες. Η όποια τυχόν ευρυχωρία απέναντί τους αφορά περισσότερο σε πρόσωπα κι ελάχιστα σε κοινωνίες.

Και πάλι η ευρυχωρία αυτή υφίσταται όταν ο μετανάστης αντιμετωπίζεται ως ικέτης, αλλά στενεύει τα όρια και την αγκαλιά της εύκολα όταν ο μετανάστης διεκδικεί ισότητα και ισηγορία.

Το πρόβλημα είναι αρχαίο. Αταβιστικό, ξεκινάει απ’ την εποχή της οργάνωσης των ανθρώπων σε φυλές - προς τις οποίες ό,τι ξένο είναι επικίνδυνο, πιθανόν μολυσμένο και μολυσματικό, ένα μίασμα.

Το ίδιο, σε ένα ανώτερο επίπεδο θεσμών, αποτυπώνεται στις πόλεις, όταν οι άνθρωποι οργανώνουν τη ζωή τους γύρω από έναν αστικό ιστό, που προϋποθέτει και συνεπάγεται νόμους (καθώς και θεούς που προστατεύουν αυτούς τους νόμους).

Η ύψιστη ελευθερία των πολιτών είναι κατ’ αρχήν να ανήκουν στην πόλη τους. Κάθε πολίτης χωρίς την πόλη του -άπολις ή εξόριστος- γίνεται ένα τίποτα, ένα άθυρμα, στο έλεος του οποιουδήποτε ισχυρότερου, θηρίου, ανθρώπου ή άλλης πόλης.

Από την άλλη κάθε άνθρωπος που έρχεται σε μια πόλη, έμπορος, φυγάς, ικέτης, είναι πάντα επιτηρούμενος -αν γίνει δεκτός-, ένας ύποπτος παρίας, που, αν διανύσει μακρά διαδρομή συμμόρφωσης και υποταγής, το πολύ να γίνει μέτοικος - πολίτης όμως ποτέ.

Για αυτό και οι πόλεις ήδη από την προκλασική εποχή είχαν οργανώσει πολύ προσεκτικά τους θεσμούς, και της φιλοξενίας, και της ξενηλασίας, έτσι ώστε το αρχικό συνανήκειν και το επιθυμητό αυτεξούσιο να παραμένουν κυρίαρχα και αδιατάρακτα.

Πολλές οικογένειες (κυρίως των επιφανών), αριστοκρατικές και δημοκρατικές, φρόντιζαν εκ των προτέρων να δημιουργούν ειδικούς δεσμούς φιλοξενίας με αντίστοιχες οικογένειες σε άλλες πόλεις, ώστε, σε περίπτωση εξορίας ή άλλης συμφοράς, να μπορούν να βρουν καταφύγιο.

Επίσης, αν μια πόλη έβλεπε αυξανόμενο τον αριθμό των ξένων ή των μετοίκων, προέβαινε σε ξενηλασία. Πογκρόμ.

Με έναν λόγο ο καθένας εκτός της πόλης του ήταν ένα λάφυρο, μπορούσε να πουληθεί σκλάβος ή να θανατωθεί - εκτός φυλής, κοινότητας, κοινωνίας, κράτους υπήρχε το χάος, οι βάρβαροι, τα στοιχειά και τα τέρατα. Ο Άδης.

Έως την εποχή του Αλέξανδρου, όπου άρχισαν να δημιουργούνται κράτη με οικουμενικές φιλοδοξίες και πόλεις σύνθετες από πολλούς πολιτισμούς. Διαδικασία που ολοκλήρωσε η Ρώμη. Πάλι μια πόλη, αλλά, συν τω χρόνω, πόλη οικουμενική, που άλλαζε τους πατριαρχικούς θεσμούς της (με υιοθεσίες ξένων από Ρωμαίους), ώσπου με το διάταγμα του Καρακάλλα να αποδώσει τα δικαιώματα του «Ρωμαίου πολίτη» σε όλους τους κατοίκους της Αυτοκρατορίας.

Έτσι ξένοι έγιναν οι απ’ έξω.

Οι οποίοι ήθελαν να μπουν μέσα, στο καλύτερο, στις πόλεις με τα λουτρά, τα γυμναστήρια, τα θέατρα και τα βουλευτήρια. Κι έμπαιναν! Άλλοτε με το καλό κι άλλοτε με το ζόρι. Άλλοτε δηλαδή ως φεδεράτοι, ήτοι σύμμαχοι των Ρωμαίων, που τους έδιναν γη για να φυλάνε τα σύνορα, κι άλλοτε ως εισβολείς, όταν τα έσπαγαν. Συχνά σφάζοντας και τα αδέλφια τους (τους ήδη φεδεράτους).

Ώσπου οι ξένοι -οι βάρβαροι άρχισαν να έρχονται από παντού, καθώς περιγράφει τον ερχομό τους και ο Καβάφης-, Γότθοι φέρ’ ειπείν στην Ιταλία, που ήθελαν να γίνουν κι αυτοί Ρωμαίοι, Λομβαρδοί πιο ύστερα, που αδιαφορούσαν για κάτι τέτοιο, αρκεί να στέργιωναν, αρκεί να έστηναν αυτοί οι ίδιοι τη δική τους εξουσία.

Τα ίδια και στην Ανατολή (της Δύσης), μανούλες οι Βυζαντινοί στη μετακίνηση ολόκληρων πληθυσμών, στην απορρόφηση συμμάχων αλλά και στην ξενηλασία, συχνά μετά σφαγής των αμνών, κι ενώ

ο παλιός, αρχαίος κόσμος χάνονταν, ένας νέος κόσμος με κοινό παρονομαστή τον χριστιανισμό στη Δύση και το Ισλάμ στην Ανατολή αναδύονταν, όπου οι πρώην παρίες, μετανάστες, κολίγοι και φεδεράτοι ήταν τώρα τα αφεντικά.

Νέα έθνη, Γότθοι, Φράγκοι, Σλάβοι, Αλαμαννοί, Ούννοι, ανακατεύτηκαν με τα παλιά, Έλληνες, Κέλτες, Ιταλούς, Ίβηρες, και γένναγαν τα νεώτερα, τους Γάλλους, τους Γερμανούς, τους Ισπανούς, τους Ιταλούς, τους Έλληνες, τους Ρώσους - νέα κράτη, αυτοκρατορίες και φεουδαλικές ενώσεις γέννησαν τα νεώτερα, πολυεθνικά και μονοεθνικά.

Κι όμως, η σημερινή Ευρώπη, η κόρη της ώσμωσης των πολιτισμών, η κόρη των μεταναστών, κρατάει για τη σκούφια της μόνο το λαμπερό και τρομερό ελληνορωμαϊκό φτερό με τις γερμανικές ανταύγειες και φοβάται τους μετανάστες.

Τους «άλλους». Χθες τους Εβραίους, σήμερα τους Μουσουλμάνους. Οι Γάλλοι τους Αλγερινούς και οι Αρβανίτες απ’ το Κορωπί τους Αλβανούς παρίες.

Διότι στην πραγματικότητα ο μετανάστης δεν είναι θέμα (μόνον) άλλης φυλής ή άλλου έθνους, αλλά και φτώχειας. Ο μετανάστης είναι ο ανέστιος, ο φτωχός, ο δουλευτής, ο υποκείμενος στο έλεος του γηγενούς (όσο κι αν υπήρξε κι αυτός μετανάστης ή από μετανάστες προέρχεται). Άλλο ο Αρβανίτης νοικοκύρης στην Αχαγιά, κι άλλο ο Αλβανός απόκληρος όπου γης και πατρίς.

Και υπ’ αυτήν την έννοια ο μετανάστης και η μετανάστευση είναι προβλήματα ταξικά - κυρίως ταξικά και λιγότερο εθνικής καταγωγής. Για αυτό και οι διακηρύξεις περί πολυπολιτισμού απεδείχθησαν μπαρούφες, με μόνον αποτέλεσμα να εγκιβωτίζονται οι μετανάστες, περιορισμένοι μέσα στα γκέτο τους - φθηνή εργατική δύναμη, δηλαδή αδυναμία.

Για αυτό και η ενσωμάτωση είναι εφικτή κυρίως για αυτούς που πλουτίζουν (κι έτσι γίνονται σχετικώς αποδεκτοί ως «μέτοικοι»), ενώ είναι αδύνατη για τους φτωχούς (που έτσι παραμένουν «παρίες»)· ζουν στα γκέτο τους με την απειλή του πογκρόμ, της ξενηλασίας να κρέμεται πάνω απ’ το κεφάλι τους σαν το σπαθί του Δαμοκλή. Η Ευρώπη, αυτή η ανοιχτομάτα, η στενόμυαλη.

Η Ευρώπη που κοιτάζεται στον καθρέφτη της και δεν βλέπει τους φαιούς της δαίμονες εκ δεξιών κι ευωνύμων.

Μονον τα μαύρα -θλιμμένα, τρομαγμένα ή αγριεμένα- μάτια του μετανάστη βλέπει. Μάτια και των δύο, της ίδιας και του ξένου, που χρειάζονται καθρέφτη για να κοιτάζονται, που δεν μπορούν να κοιταχθούν στα μάτια τα ίδια. Η Ευρώπη, που, αφού λεηλάτησε και λεηλατεί τον πλανήτη, οργίζεται με τα αποτελέσματα της φτώχειας -δηλαδή τη μετανάστευση- που η ίδια παράγει. Η ίδια με την πολιτική της -μαζί με την ομόλογη πολιτική των ΗΠΑ- ερήμωσε κι ερημώνει τις χώρες απ’ τις οποίες προέρχονται οι παρίες, που ύστερα δεν δέχεται να καταδέχεται και να υποδέχεται.

Αυτό, λοιπόν, την εργατική δύναμη των μεταναστών, που για την ώρα η Ευρώπη ανέχεται -η άρχουσα τάξη της Ευρώπης- για οικονομικούς λόγους, καθώς και για λόγους πολιτικής ορθότητας, λόγους που της είναι χρήσιμοι για να χειραγωγεί και τους δικούς της πολίτες, αν, η κρίσιμη μάζα των μεταναστών, υπερβεί το διαρκώς απροσδιόριστο, αλλά πάντα υπαρκτό όριο ανοχής (ενίοτε και αντοχής), η αντίδραση της γηραιάς εν ταις αμαρτίαις της ηπείρου θα είναι δραματική...

Εντός κι εκτός των Τειχών...

Πηγή "4 τροχοι" Τεύχος Νοεμβρίου