Ο Karl Marx στο Highgate

Του Philippe Marlière

"Στις 14 Μαρτίου, στις τρεις παρά τέταρτο το απόγευμα, ο μεγαλύτερος εν ζωή στοχαστής έπαψε να σκέφτεται. Τον είχαμε αφήσει μόνο του μόλις για δυο λεπτά, μπαίνοντας πάλι μέσα, τον ξαναβρήκαμε, ειρηνικά αποκοιμισμένο στην πολυθρόνα του, αλλά για πάντα." Αυτά είπε ο Friedrich Engels, στις 17 Μαρτίου του 1883, μπροστά από τον τάφο του Karl Marx στο κοιμητήριο του Highgate. Μόνο μια ντουζίνα ανθρώπων ήρθαν για να αποτίσουν φόρο τιμής στον πατέρα του ιστορικού υλισμού, όταν θάφτηκε σε ένα νεκροταφείο στο βόρειο τμήμα του Λονδίνου. 

Κυριακή 15 Μάρτη του 2015, ήμασταν περίπου 200 άτομα που είχαμε συνωστιστεί γύρω από την επιβλητική στήλη. Υπό ένα κρύο ψιλόβροχο, η Διεθνής που επιθυμούσε ο Karl Marx είχε απαντήσει στο κάλεσμα, όπως συνηθίζεται κάθε χρόνο από το θάνατό του. Η τελετή είναι αμετάβλητη: η συνάντηση γίνεται στην είσοδο του νεκροταφείου μισή ώρα πριν από την έναρξη της τελετής. Εκεί μας υποδέχονται τα μέλη της Marx Memorial Library [1], η οποία διοργανώνει την επετειακή τελετή από το 1933. 

Αυτή είναι η μόνη ημέρα του έτους όπου το κοινό μπορεί να εισέλθει στο νεκροταφείο χωρίς να χρειάζεται να πληρώσει αντίτιμο. Το κοιμητήριο του Highgate, μικρότερο από εκείνο του Père Lachaise, είναι πιο ρομαντικό, πιο τρελό από το παρισινό ομόλογό του. Δεν είναι ο αριθμός των επιφανών προσωπικοτήτων που βρίσκονται εκεί που το καθιστούν ένα μοναδικό μέρος, αλλά το αναρχικό σύμπλεγμα των τάφων, οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν πνιχτεί από τη βλάστηση. Συχνά πρέπει κανείς να περπατά πάνω στους τάφους για να καταφέρει να συνεχίσει το δρόμο του, κάτι που δεν είναι απλώς ανεκτό, αλλά συνιστάται από τους ντόπιους. Είναι ένα πραγματικό αγγλικό νεκροταφείο, που αντανακλά την καθησυχαστική σχέση που οι Βρετανοί διατηρούν απέναντι στο θάνατο και τους νεκρούς. 

Βρίσκω κάποιους γνωστούς: έναν πρώην φοιτητή, μέλος της Κομμουνιστικής Νεολαίας Βρετανίας (YCL) που εργάζεται στην πρεσβεία της Βενεζουέλας και της Marx Memorial Library. Το κοινό καλείται να ακολουθήσει τον ελικοειδή δρόμο που στρίβει αριστερά και φτάνει μπροστά από τη στήλη του Marx, περίπου 150 μέτρα από την είσοδο. 

Η μπρούτζινη προτομή του Karl Marx βασίζεται σε μια ορθογώνια μαρμάρινη επιφάνεια. Στο μπροστινό μέρος είναι χαραγμένα τα διάσημα λόγια του Κομμουνιστικού Μανιφέστου: "Προλετάριοι όλων των χωρών, ενωθείτε!" Η προτομή φιλοτεχνήθηκε από τον Laurence Bradshaw το 1955. Ήθελε να χτίσει ένα μνημείο που δεν αποφέρει μόνο φόρο τιμής σε έναν άνθρωπο, αλλά και σε ένα "μεγάλο πνεύμα". 

Βρέχει, ο ουρανός είναι συννεφιασμένος και γκρι, το πλήθος είναι ήσυχο. Υποθέτω ότι αυτό θα πρέπει να ήταν και το σκηνικό την ημέρα της κηδείας πριν 132 χρόνια. Ο Alex Gordon, πρόεδρος της Marx Memorial Library, παίρνει το λόγο. Μιλάει για τον Marx τον Λονδρέζο, ο οποίος έζησε σε αυτή την πόλη μεταξύ του 1849 και του 1883, αφότου οι κυβερνήσεις της Γερμανίας, της Γαλλίας και του Βελγίου τον είχαν απελάσει από τα εδάφη τους. Έγραψε εκεί το έργο του ώριμου άνδρα και σκιαγράφησε το Κεφάλαιο, που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αλλά του οποίου τα πρώιμα γραπτά επιμελήθηκαν υπομονετικά από τον Engels. Ο Gordon θυμίζει ότι το Λονδίνο ήταν και παραμένει ένα έδαφος υποδοχής για τους πρόσφυγες της επαναστατικής αριστεράς: Κομμουνάροι μετά τον Ιούνιο του 1871, ο Marx, ο Λένιν, ο Τρότσκι και ο Ralph Miliband, ο πατέρας του Ed, του οποίου η στήλη βρίσκεται στα λίγα μέτρα, στο "σοσιαλιστικό τετράγωνο" του νεκροταφείου. 

Ο καθηγητής Youri Emilianov, παλιότερα της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ, μιλάει. Γιορτάζει την 70η επέτειο της νίκης του Κόκκινου Στρατού ενάντια στους Ναζί. Συνεχίζει η Jean Turner, ηγέτης του Κομμουνιστικού Κόμματος της Βρετανίας, σταθερά ορθόδοξη. Αλλά δίνει στην ομιλία της μια σικ προφορά, πολύ "Hampstead Liberal", στη βρετανική κομμουνιστική παράδοση... Μαθαίνω, παρεμπιπτόντως, ότι το βρετανικό Κομμουνιστικό Κόμμα διαθέτει περισσότερα από 2000 μέλη, εκπληκτικός αριθμός για ένα κόμμα για το οποίο ποτέ δε μιλούν στα κυρίαρχα μέσα μαζικής ενημέρωσης και του οποίου κανένας ηγέτης δεν είναι γνωστός στο κοινό. Αγοράζω ένα αντίτυπο της Morning Star, εφημερίδας κοντά στο Κομμουνιστικό Κόμμα, αλλά η οποία ανοίγει σε μεγάλο βαθμό τις στήλες της στην εργατική αριστερά (ο John McDonnell, ο Jeremy Corbyn και, μέχρι το θάνατό του, ο Tony Benn). 

Με την ολοκλήρωση των ομιλιών, ο κόσμος τραγουδά τη Διεθνή σε μια καταπληκτική παγκόσμια εκτέλεση, εφόσον κάθε ξένη αντιπροσωπεία τραγουδά τις λέξεις στη γλώσσα της! Οι εκπρόσωποι των κομμάτων καλούνται να καταθέσουν στεφάνια στο μνημείο. Πρώτα οι Βρετανοί: τα δύο κομμουνιστικά κόμματα και η Marx Memorial Library. Σειρά έχουν οι ξένες αντιπροσωπείες: πολλά κομμουνιστικά κόμματα και τα εργατικά κόμματα της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας είναι παρόντα. Ένας γείτονας, μέλος του βρετανικού κομμουνιστικού κόμματος, μου λέει: "Αυτή είναι η πρώτη φορά που οι Κουβανοί δεν είναι εδώ. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, δεν πιστεύουν πλέον στο σοσιαλισμό". 

Η τελετή τελειώνει. Οι συμμετέχοντες συγκεντρώνονται, φιλιούνται, ανταλλάσουν διευθύνσεις, τραβούν πλήθος φωτογραφιών μπροστά από τη στήλη του Marx. Το μικρό πλήθος πηγαίνει στη συνέχεια, όπως γίνεται πάντα σε αυτή τη χώρα, να πιεί μια πίντα στην παμπ της γειτονιάς. Εκτός από τους Βρετανούς, οι οποίοι δεν εντάσσονται σε καμιά κατηγορία, συνειδητοποιώ ότι σε αυτή τη συνάθροιση ήμουν ο μόνος Ευρωπαίος. 

Σημείωση:

[1] Ιστοσελίδα της Marx Memorial Library: http://www.marx-memorial-library.org/

Πηγή: Mediapart

Μετάφραση: Κωνσταντίνα Μαγγίνα