Οι πολιτικοί εξτρεμιστές μπορεί να είναι οι σωτήρες της Ευρωζώνης

Του Wolfang Munchau 

Αυτό πρόκειται να είναι το έτος κατά το οποίο η ευρωζώνη θα έχει τη δική της στιγμή της αλήθειας. Τρεις προγραμματισμένες εκλογές - στην Ελλάδα αυτό το μήνα, στην Πορτογαλία και στην Ισπανία κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους - θα μας πουν κατά πόσο η προσέγγιση της ΕΕ στην επίλυση της κρίσης λειτουργεί πολιτικά είτε όχι. Η πιθανότητα τουλάχιστον ενός πολιτικού σοκ είναι πράγματι πολύ υψηλή. Στην Ελλάδα και την Ισπανία, τα κόμματα της σκληρής αριστερά προηγούνται στις δημοσκοπήσεις. 

Στην Ελλάδα, η πολιτική επιλογή είναι ουσιαστικά μεταξύ του status quo της δημοσιονομικής λιτότητας και μιας εναλλακτικής λύσης της αθέτησης του χρέους μέσω της διαπραγμάτευσης. Το οικονομικό επιχείρημα για τη δεύτερη πορεία δράσης είναι επιβλητικό. Το ελληνικό χρέος τρέχει στο 175 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Η χώρα δεν χρειάζεται να εξυπηρετήσει όλο αυτό το χρέος τώρα. Η Ελλάδα δεν πληρώνει κανένα τόκο για το «επίσημο» χρέος της από την Ε.Ε. μέχρι το 2023. Αλλά αυτό είναι μόνο οκτώ χρόνια μακριά - εντός του χρονικού ορίζοντα του κάθε μακροπρόθεσμου επενδυτή. 

Η επίσημη πολιτική της ΕΕ προς την Ελλάδα περιγράφεται καλύτερα ως ανοχή του χρέους – μια πολιτική που αναγνωρίζει το πρόβλημα χρέους, και καθυστερεί το αναπόφευκτο. Είναι, επίσης, η πολιτική του Αντώνη Σαμαρά, του Έλληνα πρωθυπουργού, και της κυβέρνησης συνασπισμού του. Είναι μια εκδοχή παράτασης και προσποίησης: επεκτείνει τα δάνεια και προσποιείται ότι η χώρα είναι φερέγγυα. Η ιστορία των διεθνών κρίσεων χρέους μας λέει ότι αυτές οι στρατηγικές έχουν πάντοτε επιχειρηθεί και πάντα αποτυγχάνουν. Τώρα, προσθέστε τον αποπληθωρισμό σε αυτό το μίγμα. Από αυτό το μήνα και μετά, τα ποσοστά του πληθωρισμού της ευρωζώνης μπορεί να γίνουν αρνητικά, λόγω της πιο πρόσφατης πτώσης της τιμής του πετρελαίου. Ο αποπληθωρισμός αυξάνει την πραγματική αξία του χρέους, και θα μπορούσε να οδηγήσει την Ελλάδα στο χείλος του γκρεμού. 

Δυστυχώς, το μόνο κόμμα που κάνει μια πειστική υπόθεση για την αναδιάρθρωση του χρέους είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα της ριζοσπαστικής αριστεράς. Ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ έχει δίκιο για την αναδιάρθρωση του χρέους, είναι επίσης ανειλικρινής αποκλείοντας την έξοδο από την ευρωζώνη. Αν υποστηρίζεις την αναδιάρθρωση του χρέους, θα πρέπει να απαντήσεις στο ερώτημα του τι θα κάνεις αν αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις. Οι επιλογές τότε θα είναι είτε να επανέλθεις στο status quo - στην οποία περίπτωση δεν θα υπήρχε λόγος να ψηφίσουμε το ΣΥΡΙΖΑ - ή να φύγεις από την ευρωζώνη, και να προβείς σε μονομερή στάση πληρωμών έναντι των ξένων πιστωτών. Αλλά αυτό είναι ακριβώς αυτό που ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αποκλείσει. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τα σωστά ένστικτα, αλλά μπορεί να μην έχει τις σωστές πολιτικές. 

Αυτή η έλλειψη συνέπειας έχει σημασία, διότι η Άνγκελα Μέρκελ συγκεκριμένα φαίνεται πρόθυμη να προκαλέσει τη μπλόφα του ΣΥΡΙΖΑ. Το Der Spiegel ανέφερε το Σαββατοκύριακο ότι η Γερμανίδα καγκελάριος είναι διατεθειμένη να διακινδυνεύσει μια ελληνική έξοδο εάν Ο επόμενος πρωθυπουργός της θέλει να εγκαταλείψει τις σημερινές πολιτικές. Με άλλα λόγια: ο μόνος τρόπος για να αναδιαρθρώσει η Ελλάδα το χρέος της θα ήταν να φύγει από την ευρωζώνη. 

Η Ελλάδα είναι σε αυτή τη θέση, διότι η οικονομική ύφεσή της ξεκίνησε νωρίτερα από ό, τι αλλού. Το βάθος της είναι παρόμοιο σε μέγεθος με την ύφεση των ΗΠΑ στη δεκαετία του 1930, αλλά χωρίς την επακόλουθη ανάκαμψη. Ο κόσμος είναι καλύτερα εξοπλισμένος σήμερα από ό, τι ήταν πριν από 80 χρόνια για να διαχειριστεί μια σοβαρή ύφεση. Αλλά αν η ύφεση δεν συνοδεύεται από μια ουσιαστική και βιώσιμη ανάκαμψη, τα πολιτικά συστήματα τραντάζονται, κι αυτό είναι που συμβαίνει στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή. 

Η Ισπανία φαίνεται ισχυρότερη όταν την βλέπουμε απ’ έξω, αλλά είναι πολιτικά εξίσου ευάλωτη. Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Ισπανίας αυξήθηκε σε ετήσια ποσοστά της τάξης του 2 τοις εκατό κατά το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο του 2014. Υποψιάζομαι ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Ισπανία εφάρμοσε λιγότερη λιτότητα από ό, τι άλλες χώρες της περιφέρειας. Αλλά πρέπει κανείς να θέσει αυτούς τους πρόσφατους αριθμούς σε προοπτική: Το Ισπανικό πραγματικό ΑΕΠ έπεσε από τα 1,1 τρις € το 2007 σε 1 τρις € το 2013. Ακόμα και το ονομαστικό ΑΕΠ δεν έχει ακόμα επανέλθει στα επίπεδα του 2007. 

Ο δείκτης που προτιμώ για τη συνεχιζόμενη ύφεση στην ευρωζώνη δεν είναι το ποσοστό της ανεργίας, αλλά το ποσοστό της απασχόλησης. Ο πρώτος δεν περιλαμβάνει τον μεγάλο αριθμό των ανθρώπων που έχασαν το κουράγιο τους και έχουν απλά βρεθεί συνολικά εκτός αγοράς εργασίας. Το ισπανικό ποσοστό απασχόλησης μειώθηκε από 66 τοις εκατό του πληθυσμού σε ηλικία απασχόλησης στο 56 τοις εκατό μεταξύ 2007 και 2014. Στην Ελλάδα ο αριθμός αυτός είναι κάτω από το 50 τοις εκατό. Με τις υφιστάμενες πολιτικές, η Ισπανία και η Ελλάδα δεν έχουν καμία πιθανότητα να επανέλθουν στα φυσιολογικά επίπεδα της οικονομικής δραστηριότητας μέσα σε μια γενιά. 

Το χρέος είναι αυτό που κρατά πίσω την ελληνική και ισπανική ανάπτυξη. Ο ισπανικός ιδιωτικός τομέας χρειάζεται μια αναδιάρθρωση του χρέους τόσο πολύ όσο ο ελληνικός δημόσιος τομέας. Όπως και στην Ελλάδα, μόνο ένα πολιτικό κόμμα της αριστεράς – το Podemos - προσφέρει μια πολιτική αναδιάρθρωσης του χρέους. Και στις δύο χώρες, υπάρχει τώρα ένα αρκετά ισχυρό σώμα της κοινής γνώμης που συνειδητοποιεί ότι χωρίς αναδιάρθρωση του χρέους δεν μπορεί να υπάρξει ανάκαμψη της παραγωγής και της απασχόλησης. Αυτός είναι ο λόγος που τα ριζοσπαστικά κόμματα κερδίζουν. 

Αν κάτι δεν είναι βιώσιμο, θα τελειώσει - ή έτσι λέει το ρητό. Με βάση τις σημερινές πολιτικές, η ευρωζώνη δεν είναι βιώσιμη, τουλάχιστον με τα σημερινά της σύνορα. Δεν βλέπω καμία διέξοδο για την Ελλάδα χωρίς αναδιάρθρωση του χρέους. Και δεν βλέπω μια αναδιάρθρωση του χρέους εντός της ευρωζώνης. 

Πηγή: Financial Times

Μετάφραση: Αντώνης Γαλανόπουλος