Δεν είναι όλα τα λαϊκιστικά κόμματα στην Ευρώπη το ίδιο

Του Santiago Zabala 

O Josep Ramoneda, ένας από τους πιο σεβαστούς πολιτικούς σχολιαστές της Ισπανίας, έκλεινε το άρθρο του στις 18 Νοεμβρίου στην εφημερίδα El País, επισημαίνοντας πως τα δύο μεγάλα κόμματα της Ισπανίας, το κυβερνών δεξιό Λαϊκό Κόμμα (Ρ.Ρ.) και το αντιπολιτευόμενο ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (P.S.O.E.), ασχολούνται περισσότερο με την υπονόμευση της αξιοπιστίας του νέου ανερχόμενου αριστερού κόμματος Podemos παρά με την επίλυση των πιεστικών κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων. 

Τα προβλήματα αυτά κυμαίνονται από την κακή διαχείριση της οικονομικής κρίσης –η ανεργία βρίσκεται σχεδόν στο 25%, ενώ περισσότεροι από τους μισούς νέους της Ισπανίας είναι χωρίς δουλειά– έως τα κρούσματα διαφθοράς που αφορούν πολλά μέλη του Λαϊκού Κόμματος και του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος, στα οποία το Podemos αναφέρεται συλλογικά ως «κάστα» [la casta]. Στις ευρωεκλογές του Μαΐου του 2014 το Podemos (σημαίνει «Μπορούμε» στα ισπανικά) κέρδισε 1,2 εκατομμύρια ψήφους και πέντε έδρες, και είναι πλέον η ηγέτιδα δύναμη στην Ισπανία σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Αυτή η άνευ προηγουμένου υποστήριξη για το κόμμα είναι μέρος της έκφρασης του λαϊκού θυμού προς τα κατεστημένα κόμματα, τον οποίο το Podemos είναι σε θέση να υποδεχτεί, καθώς προβάλλει το αίτημα για τη θέσπιση ενός βασικού εισοδήματος, το οποίο θα δικαιούνται όλοι οι πολίτες, και για την αναδιάρθρωση του ισπανικού δημόσιου και ιδιωτικού χρέους. 

Είναι άραγε το Podemos η πιο φρέσκια απλώς εκδοχή των ευρωσκεπτικιστικών λαϊκιστικών κόμματων που ανθούν σε όλη την ήπειρο; Λαμβάνοντας υπόψη το πόσο καλά τα πήγαν τα περισσότερα από αυτά τα κόμματα στις τελευταίες ευρωεκλογές, δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τα παραδοσιακά ευρωπαϊκά κόμματα ανησυχούν. Σήμερα τα κόμματα της ριζοσπαστικής Αριστεράς και Δεξιάς κατέχουν το 1/3 των 751 μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το Εθνικό Μέτωπο (Front National), το Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου (U.K. Independence Party) και ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. αναδείχτηκαν νικητές στη Γαλλία, τη Μεγάλη Βρετανία και την Ελλάδα, αντίστοιχα, στις εκλογές του Μαΐου· ενώ στην Ιταλία, τη Γερμανία και τη Σλοβενία, το Κίνημα Πέντε Αστέρων (Five Star Movement), η Εναλλακτική για τη Γερμανία (Alternative for Germany) και η Ενωμένη Αριστερά (United Left) κατάφεραν να κερδίσουν σημαντικό έδαφος. 

Αλλά ο λαϊκισμός έχει πολλές διαφορετικές αποχρώσεις, και το προοδευτικό Podemos δεν έχει τίποτα κοινό με τους δεξιούς «ομόλογούς» του. Το Podemos προέκυψε, όπως ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. και η Ενωμένη Αριστερά, από ένα μαζικό κίνημα διαμαρτυρίας και έχει ωφεληθεί από την χαρισματική του ηγεσία που είναι νεότερη και πιο ζωντανή από εκείνες των κατεστημένων κομμάτων. Ο Πάμπλο Ιγκλέσιας , ένας 36χρονος ακαδημαϊκός, εξελέγη Γενικός Γραμματέας του Podemos στις 15 Νοεμβρίου. Στοχεύει όχι μόνο να κερδίσει τις εκλογές του επόμενου έτους, αλλά και να δώσει την εξουσία πίσω στο λαό μέσω ριζικών, αναδιανεμητικών κοινωνικών πολιτικών. 

Μεταξύ των πρώτων μέτρων που θα λάβει η κυβέρνησή του θα είναι να εξασφαλίσει ότι οι πολίτες δεν θα εκδιώκονται πλέον από τα σπίτια τους –οι εξώσεις έχουν φτάσει τις 500 την ημέρα στην Ισπανία– και να αφαιρέσει από τις τράπεζες τα κατασχεθέντα ακίνητα που παραμένουν άδεια για κερδοσκοπικούς λόγους. Η ρητορική αυτή έχει προκαλέσει ανησυχία σε πολλά επιχειρηματικά συμφέροντα, ενώ ο Ιγκλέσιας δεν έχει κρύψει τον θαυμασμό του για την Μπολιβαριανή Επανάσταση της Βενεζουέλας. Όπως και ο ύστερος Ούγκο Τσάβες, ο Ιγκλέσιας έχει καταφερθεί εναντίον της ηγεμονίας των Η.Π.Α., δεσμεύτηκε να εγκαταλείψει το Ν.Α.Τ.Ο. και να ανακαλέσει τη συμφωνία που επιτρέπει στις Ηνωμένες Πολιτείες να διατηρούν στρατιωτικές βάσεις στο Μορόν (Σεβίλλη) και τη Ρότα (Κάντιθ). 

Σε μια προσπάθεια να προσελκύσει ανθρώπους που δεν έχουν απαραίτητα ήδη μια διαμορφωμένη πολιτική ταυτότητα –άνθρωποι που έχουν αποκλειστεί από την πολιτική ζωή από τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα–, το Podemos δεν χρησιμοποιεί όλη την παραδοσιακή ορολογία της Αριστεράς. Η απογοήτευση με τα κεντροδεξιά και κεντροαριστερά κόμματα σε όλη την ήπειρο είναι η αφετηρία αυτών των λαϊκιστικών κινημάτων, του Podemos συμπεριλαμβανομένου, αλλά οι εναλλακτικές λύσεις που προσφέρουν είναι εντυπωσιακά διαφορετικές. 

Κεντροδεξιοί και κεντροαριστεροί πολιτικοί έχουν την τάση να απορρίπτουν αυτούς τους νέους σχηματισμούς ως λαϊκιστικούς. Εστιάζοντας μόνο στην αντιμεταναστευτική στάση των δεξιών κομμάτων ή στα αντιευρωπαϊκά συνθήματα, φτάνουν να καταδικάζουν ακόμη και διεθνιστικά κόμματα όπως το Podemos και ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Ο λαϊκισμός όμως, όπως εξηγεί ο Τάκης Παππάς, «έχει γίνει ένα μεγάλο καλάθι για να ρίχνουμε μέσα πράγματα που δεν μας αρέσουν. Κόμματα όπως η Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα και το Jobbik στην Ουγγαρία δεν είναι λαϊκιστικά. Είναι αντιδημοκρατικά». Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα συμφωνήσουν με τον Ιταλό πρώην πρωθυπουργό Ενρίκο Λέττα, ο οποίος δήλωνε ότι «ο αγώνας κατά του λαϊκισμού είναι σήμερα μια απαραίτητη αποστολή – στην Ιταλία και στις άλλες χώρες». 

Ο Λέτα έχει ξεχάσει ότι όχι μόνο υπάρχουν διαφορετικοί τύποι λαϊκισμού, αλλά επίσης ότι ο λαϊκισμός «αποτελεί αναγκαία διάσταση της δημοκρατικής πολιτικής», όπως έχει υποστηρίξει η πολιτική φιλόσοφος Chantal Mouffe. Στη δημοκρατία, είναι απαραίτητο να λαμβάνονται υπόψη τα αιτήματα του λαού ώστε να δημιουργηθεί μια συλλογική βούληση. Τα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα επιδιώκουν τον περιορισμό ενός εθνικού λαού σε μια συγκεκριμένη κατηγορία, από την οποία εξαιρούνται οι μετανάστες και άλλοι. Τα αριστερά λαϊκιστικά κόμματα συμπεριλαμβάνουν τους μετανάστες και τους ντόπιους εργάτες στον ορισμό που δίνουν στον «λαό». Τα αριστερά λαϊκιστικά κόμματα υποστηρίζουν σθεναρά ότι η εργατική τάξη πρέπει να οργανωθεί όχι ενάντια στους μετανάστες εργάτες, αλλά ενάντια στις μεγάλες εταιρείες, που διαθέτουν υπέρμετρη εξουσία πάνω στη ζωή τους. 

Το πραγματικό πολιτικό πρόβλημα στην Ευρώπη σήμερα δεν είναι ο λαϊκισμός από μόνος του, αλλά η απουσία ενός λαϊκισμού της Αριστεράς που να προσφέρει συγκεκριμένες, θετικές λύσεις για τα κοινωνικά ζητήματα. Η άνοδος του Podemos στην Ισπανία είναι ένα σημάδι ότι αυτό μπορεί να αλλάξει οριστικά. 

Πηγή: Al Jazeera America

Μετάφραση: Αντώνης Γαλανόπουλος

Πρώτη Δημοσίευση: Χρόνος