Στον αστερισμό του νέου αριστερού λαϊκιστικού κινήματος της Ευρώπης

Του Paul Mason

Φέτος η προοπτική μιας εκλογικής νίκης της λαϊκιστικής αριστεράς στην Ελλάδα και την Ισπανία είναι πραγματική. Τόσο πραγματική που οι επιβιώσαντες της παλιάς, μη λαϊκιστικής αριστεράς του 20ου αιώνα έχουν καταλήξει, εκ των προτέρων, ότι η καταστροφή πλησιάζει. Κάνοντας κανείς μια αναζήτηση των λέξεων Podemos και ΣΥΡΙΖΑ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να διαβάσει τόσες κατηγορίες εναντίον τους από την πλευρά της σκληροπυρηνικής αριστεράς όσες είναι και οι κριτικές από τη δεξιά. 

Αν και οι κατηγορίες αυτές είναι ασήμαντες από μόνες τους, η οργή ωστόσο αυτών των ακροαριστερών ομάδων είναι έκδηλο σημάδι ότι κάτι μεγάλο και πραγματικό συμβαίνει στην ευρωπαϊκή πολιτική. Κατά τη γνώμη μου φαίνεται ότι μια νέα μορφή σοσιαλδημοκρατίας γεννιέται- η οποία μάλιστα διαμορφώνεται στα πλαίσια ενός συνόλου προτεραιοτήτων πολύ διαφορετικών από αυτές που καθοδηγούσαν τους Εργατικούς και τις σοσιαλιστικές παραλλαγές τους τον 20ο αιώνα. 

Μάλιστα ο δημοσιογράφος του Bloomberg Joe Wiesenthal επινόησε τον όρο "Tsiglesias" που προκύπτει από τον συνδυασμό του ονόματος του Αλέξη Τσίπρα, ηγέτη του ΣΥΡΙΖΑ, και του Pablo Iglesias,ηγέτη του Podemos. Αλλά τι σημαίνει στην πραγματικότητα "Tsiglesias"; Όταν αυτοί οι δύο βρεθούν στην εξουσία ο συνδυασμός τους πως μπορεί να αντιδράσει; Και αν στεφθεί με επιτυχία μπορεί να αναπαραχθεί και στην υπόλοιπη Ευρώπη; 

Το κόμμα του Iglesias δεν υπήρχε 18 μήνες πριν. Ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα πιο συμβατικό προϊόν της νέας αριστεράς του 1970, εξέλιξε ταχύτατα την πολιτική του και την δομή του καθώς πλησιάζει η προοπτική της ανάδειξής του στην εξουσία. Ανατρέχοντας όμως κανείς στις αντίστοιχες διακηρύξεις τους διαπιστώνει ότι είναι διαμορφωμένες γύρω από το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς για τις Ευρωεκλογές του 2014, η αντιπροσώπευση της οποίας στο ευρωκοινοβούλιο από 52 ευρωβουλευτές αν και είναι δυνατή είναι μόλις κατά τέσσερα μέλη μεγαλύτερη από του Ukip. 

Αναδιάρθρωση του χρέους 

Στο επίκεντρο της οικονομικής πολιτικής βρίσκεται η αναδιάρθρωση του χρέους: η πρόταση ότι η το ποσοστό μείωσης του χρέους που αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο μέρος της περιφερειακής Ευρώπης είναι τόσο μεγάλο που θα καταστείλει την ανάπτυξη για μια γενιά. Η αναστροφή της λιτότητας, κάποια ήπια δημοσιονομική επέκταση και η αναστροφή ή ο τερματισμός των προγραμμάτων ιδιωτικοποίησης ολοκληρώνουν την βασική λίστα. 

Αν και αυτό το πρόγραμμα έρχεται σε αντίθεση με τις αρχές και τους κανόνες της ευρωζώνης, σχεδόν κανένα από τα λαϊκιστικά κόμματα της νέας αριστεράς δεν θέλει να το εγκαταλείψει. Αντιθέτως προτείνουν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να γίνει δανειστής έσχατης ανάγκης, χρησιμοποιώντας ποσοτική χαλάρωση για την ανάκαμψη της κατανάλωσης και την διαχείριση της διαγραφής του χρέους. 

Τα κόμματα της νέας-αριστεράς, με άλλα λόγια, θέλουν να γίνει η Ευρώπη μια κεϋνσιανή δημοσιονομική ένωση με ένα υψηλού επιπέδου κράτος πρόνοιας. Δεν είναι το status quo αλλά δεν είναι και αυτό που ονειρευόντουσαν οι μαρξιστές καθηγητές, που επανδρώνουν σήμερα τα οικονομικά τμήματα αυτών των κομμάτων, όταν ήταν στους δρόμους το 1968. 

Η εξοργισμένη αντίδραση των σχολιαστών της ελεύθερης αγοράς στην πιθανότητα μιας κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα ή μιας συνεργασίας του Podemos με τους Σοσιαλιστές στην Ισπανία αργότερα μέσα στην χρονιά, θέτει ένα ενδιαφέρον ερώτημα, του οπίου η απάντηση θα μπορούσε να διαμορφώσει την πολιτική της Βρετανίας αλλά και της ευρωπαϊκής περιφέρειας. 

Μπορεί να είναι πιθανή ή επιτρεπτή η ύπαρξη ενός κευνσιανού κράτους πρόνοιας αφιερωμένου στην δημόσια ιδιοκτησία και με ανάπτυξη που χρηματοδοτείται από το έλλειμμα, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης; 

Μέχρι στιγμής, αυτό που καθοδηγούσε τον ευρωσκεπτικισμό ήταν η επιθυμία των συντηρητικών ψηφοφόρων, σε διάφορες χώρες της ΕΕ, να ξαναπάρουν τον έλεγχο ζητημάτων σημαντικών για την δεξιά: μετανάστευση, ρύθμιση των επιχειρήσεων, εγκληματικότητα, αγροτικός τομέας και εξωτερική πολιτική. Από την πλευρά των σοσιαλδημοκρατών η αντίδραση για το έργο της ΕΕ δεν ήταν παρά μόνο αμυδρή. 

Ακολουθώντας τα βήματα της Ελλάδας και της Ισπανίας 

Αλλά η εκλογική λογική της Ελλάδας και της Ισπανίας πρόκειται ίσως να το αλλάξει αυτό. Μέσα σε έναν μήνα ο Τσίπρας απέκτησε 50-50% πιθανότητες να γίνει ο πρωθυπουργός της Ελλάδας. Αν και είναι έτοιμος για μια παρατεταμένη διαπραγμάτευση με την Φρανκφούρτη και την Ουάσινγκτον σχετικά με την μείωση του χρέους, έχει ωστόσο ο ίδιος δεσμευτεί ότι από την πρώτη μέρα της εκλογής του θα ακυρώσει τα μέτρα λιτότητας που έχουν επιβληθεί στην Ελλάδα από τους πιστωτές της. 

Μια σύγκρουση με την ΕΚΤ, την Κομισιόν ή και πιθανότατα με τμήματα του Ελληνικού κράτους θα είναι πολύ πιθανή μετά από αυτό- και το αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης θα παρακολουθείται στενά από ολόκληρη την Ευρώπη. Γιατί αν οι βασικές αρχές του κευνσιανισμού και ένα εκτεταμένο κράτος πρόνοιας δεν είναι επιτρεπτά, και αν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί φανεί ότι ενεργά υποστηρίζουν προσπάθειες που στοχεύουν στο να τις σαμποτάρουν, μπορεί να ακολουθήσει μια αλλαγή στα αισθήματα της κέντρο-αριστεράς για την ΕΕ. 

Εάν κάποιος μελετήσει το πρόγραμμα της νέας ευρωπαϊκής αριστεράς, διαπιστώνει ότι μεγάλο μέρος του δεν αφορά την οικονομία. Το Podemos το οποίο στρατολόγησε χιλιάδες ακτιβιστές από το κίνημα των αγανακτισμένων το 2011,είχε ως κεντρικό άξονα της διακήρυξης του την κατάργηση νόμων κατά των διαδηλώσεων, το δικαίωμα στην άμβλωση και το δικαίωμα των ισπανικών περιφερειών στην ανεξαρτησία. 

Το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ το 2012 έδινε επίσης έμφαση σε μέτρα ενάντια στην λιτότητα αλλά ζητούσε παράλληλα και την αποποινικοποίηση των ναρκωτικών, την αποστρατικοποίηση της αστυνομίας, την απόσυρση από το ΝΑΤΟ και την αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης. 

Οι αρχές οι οποίες ριζοσπαστικοποίησαν τους νέους ανά την Ευρώπη το 2011-12 και οι οποίες συνεχίζουν έκτοτε να καθοδηγούν πολυάριθμα κινήματα διαμαρτυρίας, συνοψίζονται από την συχνά επαναλαμβανόμενη φράση: "δεν θέλω να ζήσω σε μια οικονομία". 

Το μοναδικό πράγμα που ο μπολσεβικισμός είχε κοινό με το κύριο ρεύμα της σοσιαλδημοκρατίας ήταν ότι προσδιοριζόταν από οικονομικά προγράμματα. Η νέα λαϊκιστική αριστερά έχει ξεκινήσει αναγνωρίζοντας ότι - στα πλαίσια της οικονομίας της αγοράς, της ιδιαίτερα παγκοσμιοποιημένης που δημιουργήθηκε τα τελευταία 25 χρόνια- η κοινωνική δικαιοσύνη ξεκινά σε μικρή κλίμακα και από τα κάτω. Πρόκειται τόσο για την αποκατάσταση της δύναμης της διαμεσολάβησης στις υποβαθμισμένες και κατεστραμμένες κοινότητες και την αυτονομία στις ζωές των ανθρώπων, όσο και για την υπεροχή έναντι διάφορων οικονομικών μέτρων. 

Και το απόλυτο σημείο αναφοράς με βάση το οποίο η νεολαία κατακλύζει τα νέα κόμματα της αριστεράς είναι ότι το κράτος πρέπει να βγει και να μείνει έξω από την ιδιωτική τους ζωή. 

Και τι γίνεται στην Βρετανία; 

Στην Βρετανία- πέρα από την αναταραχή που προκαλεί ένας μόνο άνθρωπος ο οποίος είναι ο Ράσελ Μπραντ- η μόνη πολιτική δύναμη που κατάλαβε την δύναμη αυτών των ζητημάτων ήταν η Ριζοσπαστική Εκστρατεία για την Ανεξαρτησία κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος στη Σκωτία και η οποία προώθησε την ιδέα ότι η Σκωτία θα πρέπει να γίνει ο "ζεστός νότος της Σκανδιναβίας". Και αν το σκεφτεί κανείς, επί της ουσίας αυτό που προσπαθεί να κάνει το Podemos και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι να φέρουν το σκανδιναβικό μοντέλο στο Αιγαίο και την Μεσόγειο. 

Αλλά εδώ υπάρχει ένα πρόβλημα: σε έναν νεοφιλελεύθερο κόσμο, ακόμη και ένα στοιχειώδες κράτος πρόνοιας μπορεί να φαίνεται επαναστατικό τη στιγμή που οι περισσότερες προβλέψεις για την επιβίωση του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς περιλαμβάνουν την δημιουργία μεγαλύτερης ανισότητας, έναν μικρότερο δημόσιο τομέα και ένα χαμηλά αμειβόμενο εργατικό δυναμικό. 

Άρα κατά πάσα πιθανότητα μια λαϊκιστική κυβέρνηση στην Ελλάδα ή την Ισπανία δεν θα συγκρουστεί με τις ευρωπαϊκές αρχές και τις τοπικές ελίτ για μια παρατεταμένη διαδικασία αναδιάρθρωσης του χρέους. Θα το κάνει για "σκανδιναβικά" ζητήματα όπως η αποστρατικοποίηση της αστυνομίας , οι αμβλώσεις, η εκ νέου ρύθμιση της αγοράς εργασίας ή η προσπάθεια να παρασχεθούν βασικές ανθρωπιστικές λύσεις για τους παράνομους μετανάστες στα σύνορα και των δυο αυτών χωρών. 

Για πάνω από μια δεκαετία, οι ριζοσπαστικοί διαδηλωτές κρατούσαν πανό με το σύνθημα "Ένας Άλλος Κόσμος Είναι Εφικτός". Φέτος μπορεί να έχουμε την δυνατότητα να δούμε πως μοιάζει ένας τέτοιος κόσμος. Η ερώτηση που τίθεται για τους θεσμούς της ΕΕ και τις ελίτ από τις οποίες καθοδηγούνται είναι υπαρξιακή: μια διαφορετική στρατηγική μπορεί να είναι και ανεκτή; 

Η απάντησης σε αυτό το ερώτημα θα κάνει το 2015 μια κρίσιμη χρονιά για την ευρύτερη ευρωπαϊκή αριστερά . Η κρίση και η παρακμή της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας μετά το 2008 πυροδοτήθηκαν από την πεποίθηση ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις απέναντι στη λιτότητα. Πολιτικοί όπως ο Εντ Μίλιμπαντ, ο Φρανσουά Ολάντ και εδώ που τα λέμε και ο Τζιμ Μέρφι, δεν θα έπρεπε να επικεντρώνονται τόσο στην μοίρα του ΣΥΡΙΖΑ αλλά κυρίως στη μοίρα του αδελφού τους σοσιαλδημοκρατικού κόμματος στην Ελλάδα, του ΠΑΣΟΚ που αυτή τη στιγμή βρίσκεται στις 4,6 μονάδες. Τρία χρόνια πριν κυβερνούσε την Ελλάδα. 

Μπορεί η νέα λαϊκιστική αριστερά της Ευρώπης να είναι άπειρη, αφελής και ελλιπής από άποψη κομματικής πειθαρχίας είναι ωστόσο αυτή που επί του παρόντος ορίζει την ημερήσια διάταξη. 

Μετάφραση: Θώμη Γάκη 

Πηγή: Channel 4 News