Βιβλιοκριτική: Πρόσωπα της απομάγευσης

Του Αντώνη Γαλανόπουλου

Τα χρόνια της κρίσης κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα δεκάδες βιβλία που προσπάθησαν να απαντήσουν στα ερωτήματα «Τι έφταιξε;» και «Τι να κάνουμε;». Χωρίς να είναι αυτός ο διακηρυγμένος στόχος του, σε αυτή τη σειρά βιβλίων θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε και το βιβλίο «Πρόσωπα της απομάγευσης» του δημοσιογράφου Τάσου Τσακίρογλου. Ακριβώς γιατί για να καταλάβουμε τι συνέβη, χρειάζεται να μεσολαβήσει η διαδικασία «απομάγευσης της απομάγευσης» όπως γράφει ο συγγραφέας στην εισαγωγή του βιβλίου, μια διαδικασία δηλαδή που «από-μυστικοποιεί τον ίδιο τον καπιταλισμό και τον εμφανίζει στα μάτια των υπηκόων του με όλη τη σοκαριστική του γύμνια». 

Σε αυτή τη διαδικασία συντελούν τα 38 πρόσωπα με τα οποία μίλησε ο συγγραφέας. Το βιβλίο περιλαμβάνει 38 συνεντεύξεις θεωρητικών, ακαδημαϊκών, διανοουμένων που πραγματοποιήθηκαν ανάμεσα στον Νοέμβριο του 2012 και τον Ιανουάριο του 2014 και δημοσιεύθηκαν κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου κυκλοφορίας της Εφημερίδας των Συντακτών. Ανάμεσα στα πρόσωπα που παραχώρησαν συνέντευξη στον Τάσο Τσακίρογλου συγκαταλέγονται μεγάλες μορφές της παγκόσμιας διανόησης όπως οι Γιούργκεν Χάμπερμας, Ντέιβιντ Χάρβεϊ, Αλέν Μπαντιού, Ερνέστο Λακλάου, Σαντάλ Μουφ, Ετιέν Μπαλιμπάρ και άλλοι.Αυτό και μόνο το γεγονός είναι ιδιαίτερα τιμητικό για τον δημοσιογράφο και την εφημερίδα. 

Η έκδοση του βιβλίου που συγκεντρώνει τις 38 αυτές συνεντεύξεις είναι ιδιαίτερα χρηστική καθώς καθιστά τις συνεντεύξεις εύκολα προσιτές και προσπελάσιμες. Βέβαια σε αυτή την έκδοση ο αναγνώστης εύλογα θα ανέμενε κάτι παραπάνω από την εκ νέου αυτούσια δημοσίευση της συνέντευξης όπως είχε τυπωθεί στην Εφημερίδα των Συντακτών. Ίσως την δημοσίευση ερωτήσεων που κόπηκαν λόγω περιορισμών χώρου στην εφημερίδα ή περισσότερα σχόλια του συγγραφέα. 

Στα θετικά του βιβλίου αναμφίβολα συγκαταλέγεται το εύρος των επιστημονικών πεδίων και ο πλούτος των διαφορετικών οπτικών που παρέχονται στον αναγνώστη. Το ίδιο το βιβλίο είναι χωρισμένο σε τρία μέρη στα οποία ο συγγραφέας έχει χωρίσει τις 38 συνεντεύξεις στις ευρύτερες θεματικές της φιλοσοφίας και της κοινωνιολογίας, της πολιτικής ανάλυσης και της οικονομικής επιστήμης. Ο αναγνώστης μπορεί να δει κατ’ αυτό τον τρόπο διαφορετικές ερμηνείες των αιτίων της τρέχουσας κρίσης, διαφορετικές περιγραφές της ίδια κρίσης και φυσικά διαφορετικούς προσανατολισμούς για τις διεξόδους και το μέλλον. 

Επίσης, οι συνεντεύξεις αυτές μπορούν να χρησιμεύσουν σαν μια εισαγωγή στη σκέψη των διανοουμένων με τους οποίους μίλησε ο συγγραφέας. Η ανάγνωση μια συνέντευξης από το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα ιδανικό ερέθισμα για περαιτέρω αναζήτηση ενώ το περιεχόμενο τους είναι εξαιρετικά κατανοητό ακόμα και για κάποιον που έρχεται πρώτη φορά σε επαφή με τους θεωρητικούς αυτούς και τις ιδέες τους. 

Όπως ήταν αναμενόμενο όμως, ότι κερδίζει το βιβλίο σε εύρος, το χάνει σε βάθος. Η επιλογή να δοθεί έμφαση στην πολιτική ανάλυση της επικαιρότητας αλλά και στην ελληνική πραγματικότητα, γεγονός που υπηρετούσε τους στόχους και τις ανάγκες μιας καθημερινής εφημερίδας, περιόρισε τη δυνατότητα να συζητηθούν επαρκώς, κριτικά και σε βάθος θεωρητικά ερωτήματα που σχετίζονται με τη σκέψη και το έργο των συνεντευξιαζόμενων. Κι έτσι επανερχόμαστε στην δυνατότητα του βιβλίου να φιλοξενούσε μια πιο εμπλουτισμένη εκδοχή των συνεντεύξεων από αυτή που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα. 

Αφήνοντας πίσω τα τυπικά χαρακτηριστικά του βιβλίου, θα προχωρήσουμε στην ουσία του που δεν είναι άλλη από τις ιδέες που περιλαμβάνει στις σελίδες του. Σε αυτό το τομέα το βιβλίο δεν υστερεί καθόλου σε σχέση μεοποιοδήποτε βιβλίο του είδους του. Ο αναγνώστης θα έρθει αντιμέτωπος με καινοτόμες αναλύσεις, προκλητικές ιδέες και ευρηματικές προτάσεις. Μετά την ανάγνωση του βιβλίου θα μπορεί να δει την κρίση αλλά και την Ευρώπη –για την οποία γίνεται πολύ λόγος στο βιβλίο- με άλλη ματιά. Κι εφόσον, όπως είπαμε και νωρίτερα, το βιβλίο δεν έχει μια μονοδιάστατη οπτική αλλά προσφέρει πολλές εναλλακτικές προσεγγίσεις, ο αναγνώστης έχει την δυνατότητα να κρίνει και να επιλέξει τα επαρκέστερα και πειστικότερα για αυτόν επιχειρήματα, τις ορθότερες ερμηνείες, τις πληρέστερες προτάσεις. 

Τέλος, υπάρχει ένα θέμα που απασχολεί έντονα τα 38 πρόσωπα του βιβλίου και επανέρχεται ξανά και ξανά στις σελίδες του και αυτό είναι ο ρόλος του διανοούμενου. Θέμα που έχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για τη χώρα μας ακόμα και σήμερα. Όλοι οι ακαδημαϊκοί και οι θεωρητικοί που μίλησαν στο Τάσο Τσακίρογλου παραμένουν μέχρις τις μέρες μας ενεργοί και δημόσιοι διανοούμενοι και μάλιστα σε παγκόσμια κλίμακα.Είναι παραγωγικοί και στο αμιγώς θεωρητικό επίπεδο με καινούργια βιβλία και νέες θεωρητικές επεξεργασίες χωρίς να επαναπαύονται στις παλιές δάφνες τους αλλά παρεμβαίνουν και στην τρέχουσα επικαιρότητα με διαλέξεις, ομιλίες και άρθρα. Μπορούμε να θυμηθούμε διάφορες παρεμβάσεις αρκετών από τους 38 συνεντευξιαζόμενους για την κρίση, τα μέτρα λιτότητας, την πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την άνοδο της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη ενώ πολλοί από αυτούς έχουν εκφράσει άποψη και για ειδικά ζητήματα της χώρας μας όπως το κλείσιμο της ΕΡΤ. 

Χαρακτηριστικά η Τζούντιθ Μπάτλερ υποστήριξε στην συνέντευξή της ότι «οι διανοούμενοι πρέπει να αναλαμβάνουν ορισμένα ρίσκα, να βγαίνουν από τις Σχολές τους και να εγκαθιδρύουν δεσμούς μεταξύ των αναλύσεων που κάνουν στα αμφιθέατρα και εκείνων που αναπτύσσονται στο πεζοδρόμιο» ενώ ο Χένρι Ζιρού πρόσθεσε ότι «οι διανοούμενοι έχουν μια ευθύνη να συνδέσουν τη δουλειά τους με τα σημαντικά κοινωνικά ζητήματα, να δουλεύουν μαζί με τα λαϊκά κινήματα και να συμμετέχουν στη διαμόρφωση πολιτικών που είναι προς όφελος όλων των ανθρώπων». 

Συμπερασματικά, το βιβλίο «Πρόσωπα της απομάγευσης» μπορεί να αποτελέσει για κάθε αναγνώστη το σπίρτο, το ερέθισμα που θα τον κάνει να αναζητήσει το έργο κάποιων από τους 38 διανοούμενους που μίλησαν με τον συγγραφέα του με σκοπό να γνωρίσει σε βάθος το έργο τους αλλά θα αποτελέσει επίσης και μια ευκαιρία να γνωρίσει νέα ερμηνευτικά σχήματα για την κρίση, τις αιτίες της και τις διεξόδους από αυτήν, πέρα από δογματισμούς και προπαγάνδες. 

Πρώτη Δημοσίευση: Το Περιοδικό