Χαρείτε! Μια ανανεωμένη αριστερά έρχεται.

Του Guy Standing

Του χρόνου είναι η 800ή επέτειος ενός από τα μεγαλύτερα πολιτικά ντοκουμέντα όλων των εποχών. Η Μάγκνα Κάρτα ήταν ο πρώτος ταξικός καταστατικός χάρτης και επιβλήθηκε στην μοναρχία από την ανερχόμενη κοινωνική τάξη. Το πολιτικό κατεστημένο σήμερα φαίνεται να έχει λησμονήσει και την Μάγκνα Κάρτα αλλά και τον χειραφετικό και οικολογικό Καταστατικό Χάρτη του Δάσους του1217. Η σημερινή ανερχόμενη μαζική κοινωνική τάξη, την οποία αποκαλώ πρεκαριάτο, δεν θα τους επιτρέψει να ξεχνούν για πολύ ακόμη. Σήμερα χρειαζόμαστε έναν καταστατικό χάρτη του πρεκαριάτου, μια ενοποιημένη διακήρυξη που θα σέβεται τα 63 άρθρα της Μάγκνα Κάρτα και θα περιλαμβάνει τις ανάγκες και τις προσδοκίες του πρεκαριάτου, το οποίο αποτελείται από εκατομμύρια ανθρώπων που ζούν στην ανασφάλεια, χωρίς εργασιακή ταυτότητα, κάνοντας έναν τεράστιο όγκο εργασίας ο οποίος δεν φαίνεται πουθενά. Στηρίζονται σε ευμετάβλητους μισθούς χωρίς παροχές, ικετεύοντας και εξαρτώμενοι από φιλανθρωπίες. Είναι απλώς κάτοικοι αλλά όχι πολίτες, έχοντας χάσει κάθε είδους δικαιώματα.

Το πρεκαριάτο είναι η μεγάλη μαζική τάξη του σήμερα, η οποία είναι επικίνδυνη επειδή απορρίπτει τις ατζέντες παλαιών πολιτικών κομμάτων, αλλά και μετασχηματιστική επιδιώκοντας να γίνει αρκετά δυνατή ώστε να μπορέσει να αυτοκαταργηθεί, να καταργήσει τις συνθήκες ανασφάλειας και ανισότητας που την χαρακτηρίζουν. Ένας καταστατικός χάρτης του πρεκαριάτου είναι ο τρόπος για να σώσουμε το μέλλον.

Κάθε καταστατικός χάρτης υπήρξε ένα σύνολο ταξικών απαιτήσεων οι οποίες διαμόρφωναν μια προοδευτική ατζέντα ή το όραμα μιας καλής κοινωνίας. Το όλον είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του. Ένας ριζοσπαστικός καταστατικός χάρτης αναδομεί όντας καταρχάς χειραφετικός, απαιτώντας μια νέα ενίσχυση δικαιωμάτων ως ελευθερίες, και κατά δεύτερον εξισωτικός δείχνοντας τον τρόπο για να περιοριστούν οι βασικές ανισότητες της εποχής. Από την κρίση του 2008 και κατά τη διάρκεια των νεοφιλελεύθερων περικοπών, τη γνωστή λιτότητα, πολλοί είναι οι σχολιαστές που υποστηρίζουν ότι η αριστερά έχει πεθάνει, βλέποντας τους σοσιαλδημοκράτες να χάνουν τις εκλογές εξαιτίας της συντηρητικής τους στάσης και ως απάντηση στην ήττα τους να γίνονται ακόμη πιο συντηρητικοί και φιλελεύθεροι. Τις ήττες τους τις αξίζουν. Όσο προσανατολίζονται προς το "ξεζουμισμένο κέντρο", κάνοντας έκκληση στην μεσαία τάξη, όπως την αντιλαμβάνονται αυτοί και όσο εξευμενίζουν την ελίτ θα εξαρτώνται από τα λάθη της δεξιάς για  κάποιες περιστασιακές νίκες που θα τους δίνουν αξιώματα αλλά όχι την πραγματική εξουσία.

Η αναδίπλωση της εργατικής αριστεράς δεν σημαίνει ότι η προοδευτική πολιτική πεθαίνει. Ο Κώστας Λαπαβίτσας και η Αλεξάνδρα Πολιτάκη, που νωρίτερα μέσα σε αυτόν τον μήνα έγραψαν ένα άρθρο διερωτώμενοι γιατί οι νέοι της Ευρώπης δεν εξεγείρονται πια, είναι πολύ απαισιόδοξοι. Τα φαινόμενα απατούν. Ο λόγος για την έλλειψη συμβατικής πολιτικής δράσης αντανακλά μια έλλειψη οράματος από την αριστερά.

Αυτό αλλάζει, και μάλιστα γρήγορα με βάση ιστορικά δεδομένα. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι οι στόχοι και οι πολιτικές που αναδύθηκαν από την Ρωσική επανάσταση δεν είχαν καθοριστεί εκ των  προτέρων αλλά πήραν μορφή κατά τη διάρκεια της και εξαιτίας των κοινωνικών αγώνων.

Είχα την τύχη να γίνω μάρτυρας της εκπληκτικής ενέργειας εντός του πρεκαριάτου μέσα από τα ταξίδια μου σε 30 χώρες τα τελευταία δυο χρόνια. Αλλά ένα μετασχηματιστικό κίνημα χρειάζεται χρόνο για να αποκρυσταλλωθεί. Πάντα έτσι ήταν.

Για να καταλάβει κάποιος τι συμβαίνει, πρέπει να λάβει υπόψη ότι βρισκόμαστε εν μέσω ενός παγκόσμιου μετασχηματισμού. Στην προηγούμενη οικονομική φάση όπου η οικονομία δρούσε ανεξάρτητη από τους υπόλοιπους κοινωνικούς θεσμούς και κυριαρχούσε η νεοφιλελεύθερη συναίνεση της Ουάσινγκτον οδηγηθήκαμε στην κρίση του 2008 όπου φορολογική, υπαρξιακή, οικολογική και διανεμητική κρίση συνενώθηκαν σε μια κρίση. Μέχρι τότε το πρεκαριάτο είχε ήδη πάρει μορφή. Έκτοτε η ανάπτυξή του έχει επιταχυνθεί.

Αυτό που οι Κασσάνδρες παραβλέπουν είναι ότι μια πορεία προς τα εμπρός, προς την αναβίωση ενός μέλλοντος  με περισσότερη χειραφέτηση και ισότητα στηρίζεται σε τρεις αρχές που βοηθούν στον καθορισμό μιας νέας προοδευτικής ατζέντας. 

Η πρώτη αρχή είναι ότι κάθε πορεία προς τα εμπρός εμπνέεται από την αναδυόμενη μαζική τάξη, με την πρόοδο να ορίζεται σε σχέση με τις ανασφάλειες και τις φιλοδοξίες της. Σήμερα αυτή η τάξη είναι το πρεκαριάτο, με τις διακριτές σχέσεις παραγωγής και διανομής αλλά και τις διακριτές σχέσεις με το κράτος. Η συνείδησή του είναι ένα μείγμα στερήσεων, ανασφάλειας, απογοήτευσης και άγχους. Αλλά οι περισσότεροι από αυτούς δεν λαχταρούν μια υποχώρηση στο παρελθόν. Αυτό που λένε στην αριστερά είναι: "Τα όνειρά μου δεν βρίσκονται στις κάλπες σου."

Η δεύτερη αρχή είναι ότι μια πορεία προς τα εμπρός απαιτεί νέες μορφές συλλογικής δράσης οι οποίες αθόρυβα έχουν αρχίσει να παίρνουν μορφή σε παγκόσμιο επίπεδο. Καμία προοδευτική κίνηση δεν μπορεί να πετύχει χωρίς μορφές συλλογικής έκφρασης, και αυτές οι νέες μορφές θα συμπεριλαμβάνουν μια σύνθεση από σωματεία και συντεχνίες που για δυο χιλιάδες χρόνια προωθούσαν την επαγγελματική ιδιότητα του πολίτη.

Η τρίτη αρχή είναι ότι κάθε πορεία προς τα εμπρός περιλαμβάνει τρεις αγώνες που επικαλύπτονται και χρειάζονται χρόνο για να επιφέρουν αποτελέσματα. Ο πρώτος αγώνας είναι για αναγνώριση, και προς αυτήν την κατεύθυνση σε αντίθεση με τις Κασσάνδρες της αριστεράς έχει σημειωθεί θεαματική πρόοδος από το 2008.

Η αναγνώριση έχει σφυρηλατηθεί σε δίκτυα τα οποία ενισχύθηκαν από μια σειρά από σπίθες συλλογικών δράσεων. Η Αραβική Άνοιξη, το κίνημα Occupy, οι αγανακτισμένοι, οι αναταράξεις στις πλατείες μεγάλων πόλεων, οι εξεγέρσεις στο Λονδίνο το 2011, οι αυθόρμητες δράσεις στην Κωνσταντινούπολη αλλά και σε δεκάδες πόλεις της Βραζιλίας το 2013, η ξαφνική άνοδος του κινήματος των Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο στις περσινές ιταλικές εκλογές, οι εξεγέρσεις γύρω από τη Στοκχόλμη, η γενναία, παρατεταμένη κατάληψη των δρόμων της Σόφιας στην Βουλγαρία μέχρι τον σφετερισμό της από "τα τσιράκια" κάποιου ολιγάρχη, και το ακόμη πιο γενναίο ξέσπασμα του πρεκαριάτου στο Κίεβο τους τελευταίους μήνες. Τα γεγονότα αυτά δεν ακολουθούν κάποιο σχέδιο, και είναι μάλλον ελάχιστα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Αλλά η ενέργεια εκεί έξω είναι ζωντανή εάν κάποιος θέλει να τη δει και να την νιώσει.

Αυτό που έχει επιτευχθεί είναι μια συλλογική αίσθηση αναγνώρισης από εκατομμύρια ανθρώπους και όχι μόνο νέους. Ολοένα και μεγαλύτερο κομμάτι του πρεκαριάτου αντιλαμβάνεται την κοινή δυσάρεστη κατάστασή του, συνειδητοποιώντας ότι αυτή είναι μια συλλογική εμπειρία που οφείλεται στα δομικά χαρακτηριστικά του οικονομικού και πολιτικού συστήματος. Τα πρωινά κοιτάζοντας στον καθρέφτη βλέπουμε κάποιους άλλους, όχι μόνο τους αποτυχημένους εαυτούς μας. Το πρεκαριάτο μετατρέπεται σταδιακά σε μια κοινωνική τάξη, είτε κάποιος χρησιμοποιεί αυτή τη λέξη ή κάποια άλλη προκειμένου να περιγράψει την κοινή αίσθηση ανθρωπιάς. Υπάρχει μια πολύ πιο έντονη αίσθηση αναγνώρισης απ' ότι το 2008.

Αυτό ήταν αναγκαίο προτού ο επόμενος αγώνας να μπορεί να εξελιχτεί σε ένα ενοποιητικό κάλεσμα για αλληλεγγύη. Ο επόμενος είναι ένας αγώνας για αντιπροσώπευση μέσα σε κάθε πτυχή του κράτους. Αυτός μόλις ξεκινά, καθώς το πρεκαριάτο αντιλαμβάνεται ότι η αδιαφορία για την πολιτική είναι η λάθος απάντηση. Και πάλι υπάρχουν ενθαρρυντικά σημάδια ότι η ενέργεια διοχετεύεται σε δράση. Απαιτούμε να είμαστε υποκείμενα όχι αντικείμενα που τα σπρώχνουν και τα τιμωρούν, απογυμνωμένοι και αγνοημένοι.

Το πρεκαριάτο πρέπει να εμπλακεί στη ρύθμιση της ελαστικής εργασίας, στους θεσμούς κοινωνικής ασφάλισης, στα σωματεία και ούτω καθεξής. Οι ανάπηροι, οι άνεργοι, οι άστεγοι, οι μετανάστες, οι εθνικές μειονότητες είναι όλοι κάτοικοι που μέσα τους αναμειγνύεται θυμός και συλλογική ταυτότητα μαζί. Εμείς είμαστε πολλοί, αυτοί είναι λίγοι. Τα χρόνια της αδράνειας τελείωσαν.

Ο τρίτος αγώνας είναι για αναδιανομή. Και σε αυτή την κατεύθυνση σημειώνεται πρόοδος. Η σοσιαλδημοκρατική, χλιαρή αριστερά είναι γυμνή αλλά το ίδιο και η αταβιστική αριστερά που ταλαιπωρείται πετώντας κενές απειλές θέλοντας να γυρίσει τον χρόνο πίσω σε μια χρυσή εποχή. Δεν θα κατανοούσαν το ανατρεπτικό γκράφιτι που λέει: "Το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί είναι να επιστρέψουμε σε αυτό που παλιά θεωρούνταν φυσιολογικό". 

Η ασταθής εργασία θα συνεχιστεί, η ελαστικότητα θα αυξηθεί και οι μισθοί θα μείνουν στάσιμοι. Και τώρα τι; Ο αγώνας για αναδιανομή είναι σε εμβρυακό στάδιο αλλά έχει εξελιχθεί σε μια κατανόηση του ταξικού κατακερματισμού, δηλαδή του πως η πλουτοκρατία σαγηνεύει τους μισθωτούς και κατευνάζει το προλεταριάτο. Ο αγώνας θα δείξει ότι με την παγκοσμιοποίηση πρέπει να οικοδομηθεί ένα καινούργιο σύστημα διανομής, πολύ πιο ριζοσπαστικό από αυτό που προσφέρεται από έναν κατώτατο μισθό, έναν μισθό επιβίωσης όσο επιθυμητό και αν είναι αυτό.

Ένας καταστατικός χάρτης του πρεκαριάτου πρέπει να αναβιώσει ένα μονοπάτι -με βάση τα δικαιώματα- για την αναδιανομή των βασικών πόρων που στερείται το πρεκαριάτο, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας, του ελέγχου του χρόνου και τα ενδυναμωμένα κοινά αγαθά. Πόροι που είναι ουσιώδεις για την αναπαραγωγή και τελικά την κατάργηση του πρεκαριάτου. Αυτό το όραμα έχει αρχίσει να διαμορφώνεται, άναρχα αλλά αισθητά.  

Το 1215 η τάξη των βαρόνων ανάγκασε μια πανίσχυρη μοναρχία να αποδεχτεί τα αιτήματα για αναγνώριση, αντιπροσώπευση και αναδιανομή. Κατά τη διάρκεια της ιστορίας και άλλες αναδυόμενες τάξεις έχουν κάνει το ίδιο. Από την Γαλλική Επανάσταση με τον ριζοσπαστικό της Διαφωτισμό και τα αξιοθαύμαστα επιτεύγματα του Τόμας Πέιν και άλλων μέχρι και  τους Χαρτιστές του 19ου αιώνα και τον καταιγισμό από καταστατικούς χάρτες για τα ανθρώπινα δικαιώματα μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι προοδευτικοί της κάθε εποχής πάντα επαναπροσδιόριζαν το μέλλον. Το κάνουν και τώρα. Χαρείτε!   

      

Πηγή: Guardian
Μετάφραση: Θώμη Γάκη