Στην Ελλάδα, αυξάνουν οι πιθανότητες της αντικαπιταλιστικής αριστεράς να ανέλθει στην εξουσία

Tου Χριστόφορου Βερναρδάκη

Η ελληνική κοινή γνώμη εκφράζει μια βαθιά κρίση νομιμοποίησης. Το 76% θεωρεί ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών ετών είναι άδικα, το 65% πιστεύει ότι η πολιτική των μνημονίων εξυπηρετεί "συγκεκριμένα συμφέροντα" και δεν επιτρέπει τη "σωτηρία της χώρας", όπως θέλει να πιστέψουμε ο επίσημος πολιτικός λόγος, το 60% εκτιμά ότι η οικονομική κρίση στην Ελλάδα είναι αποτέλεσμα των πολιτικών που αναπτύσσονται στο εσωτερικό της χώρας από τις κυβερνήσεις. Στον αντίποδα, το 10% θεωρεί ότι είναι το αποτέλεσμα της γενικής καπιταλιστικής κρίσης ή μεμονωμένων εκδηλώσεων της, όπως η κερδοσκοπία, ενώ το 30% πιστεύει ότι είναι το αποτέλεσμα και των δύο αυτών παραγόντων.

Όπως προκύπτει από τις ποιοτικές έρευνες, η οικονομική κρίση αποδίδεται γενικά στις πολιτικές των ελληνικών κυβερνήσεων. Μια κριτική, ας πούμε ταξική, εμφανίζεται κυρίως λόγω των επιθέσεων στα κοινωνικά δικαιώματα, στα δικαιώματα των εργαζομένων και της εργασίας γενικότερα. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θεωρούνται ως ένα "εργαλείο" προς όφελος των καπιταλιστικών δυνάμεων και όχι του συνόλου της κοινωνίας. Η δυσπιστία είναι μαζική (κατά μέσο όρο τα τελευταία τρία έτη) έναντι του ΔΝΤ (80%), της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (75%) και έναντι των τραπεζών  (79%). Η αναξιοπιστία αγγίζει επίσης τα καπιταλιστικά οικονομικά ιδρύματα: το 82% δεν θα αγόραζε μετοχές του ελληνικού χρηματιστηρίου, το 75% δε θα αγόραζε ομόλογα μιας ξένης χώρας, το 85% δε θα αγόραζε ελληνικά ομόλογα. Οι πολιτικοί θεσμοί στερούνται επίσης νομιμότητας: το 75% δεν εμπιστεύεται το δικαστικό σώμα, το 90% δεν έχει καμία εμπιστοσύνη στη Βουλή και το 85% στη διοίκηση.

Η σύγχρονη ιδεολογική ακτινογραφία δείχνει ότι η ελληνική κοινή γνώμη αλλάζει τα τελευταία χρόνια προς "μια αντικαπιταλιστική λογική". Όσον αφορά το "κράτος", η κριτική είναι μαζική. Το κράτος θεωρείται υπεύθυνο για τα δημόσια ελλείμματα και κατά συνέπεια και για το χρέος, από τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα ή τους ανέργους, οι οποίοι βλέπουν αν όχι εχθρικά, με καχυποψία "τους  εργαζόμενους στο δημόσιο τομέα". Έτσι, οι απολύσεις στο δημόσιο τομέα χαιρετίστηκαν από το 35%, ενώ το 30% είναι ουδέτερο. Ουσιαστικά, η παρακμή του δημόσιου τομέα είναι το πιο ισχυρό ιδεολογικό όπλο του νεοφιλελευθερισμού. Όσον αφορά την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, η ελληνική κοινή γνώμη βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο. Από το ξέσπασμα της κρίσης το 2010, περνάμε πλέον σε έναν έντονο σκεπτικισμό σχετικά με την οικονομική και νομισματική αρχιτεκτονική, σε μια έντονη αντίθεση στις πολιτικές που αναπτύσσονται, σε μια αίσθηση οικειότητας με τις χώρες του Νότου, και την ίδια στιγμή, σε μια ισχυρή "αντιγερμανική" τάση. 

Σε αυτήν την περίπτωση, αυξάνουν οι πιθανότητες της αντικαπιταλιστικής αριστεράς να ανέλθει στην εξουσία. Η πρώτη απαίτηση είναι η αναδιανομή του πλούτου και των φόρων για να μην απειλήσει η κρίση τους εργαζόμενους και τις λαϊκές τάξεις, αλλά για να φορολογηθούν οι πλούσιοι και η Εκκλησία. Η δεύτερη απαίτηση αφορά μια αλλαγή του μοντέλου διακυβέρνησης: το 70% είναι υπέρ μιας νέας συμφωνίας, μιας μείωσης του χρέους, το 65% τάσσεται υπέρ μιας μείωσης του εξοπλιστικού προγράμματος, που συνδέεται στενά με το σύστημα της διαφθοράς, το 70% είναι υπέρ ενός δημόσιου έλεγχου του τραπεζικού συστήματος, της προστασίας της δημόσιας περιουσίας και αντίθετο με την ιδιωτικοποίηση του νερού, της υγείας..., το 65 % θέλει μια οικονομική συνεργασία με τις χώρες της νότιας Ευρώπης για να αντισταθμίσει την "γερμανική" Ευρώπη. Αλλά την ίδια στιγμή, πολλά από αυτά που θεωρούνται επιθυμητά δε θεωρούνται εφικτά, κυρίως για δύο λόγους: λόγω της έλλειψης προοπτικών αλλαγής στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και της οικονομικής και παραγωγικής κατάστασης, η οποία είναι πολύ αποδυναμωμένη. Όλες οι παραδοσιακά δημοκρατικές και αντιπροσωπευτικές δομές του παλαιού συστήματος προκαλούν δυσπιστία. Το 85% είναι δύσπιστο και όσον αφορά τα επίσημα συνδικάτα. 

Την ίδια στιγμή, υπάρχει ο φόβος της αλλαγής. Είναι αυτός ο φόβος που ήταν αποφασιστικής σημασίας για τις εκλογές του 2012 και που προκάλεσε την ήττα του ΣΥΡΙΖΑ. Οι νέες δομές, η επιτόπια έρευνα, η παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, είναι επιτυχείς. Η τάση είναι αντισυστημική, έναντι του καθιερωμένου συστήματος, αλλά είναι επίσης ρεαλιστική υπέρ της αναζήτησης μιας όχι μαξιμαλιστικής αλλά πιθανής ανατροπής.

Μετάφραση: Κωνσταντίνα Μαγγίνα

Πηγή: L' Humanité