Ποτέ δεν ξεχνιέται ο Μάνος Λοΐζος

Στις 13 Δεκεμβρίου του 1968, κυκλοφορεί ο πρώτος δίσκος του Μάνου Λοϊζου. Με αυτή την αφορμή δημοσιεύσουμε δύο σπάνια ντοκουμέντα που καταγράφονται στο βιβλίο του Θανάση Συλιβού, "Μάνος Λοΐζος... η δική του ιστορία", το οποίο εκδόθηκε από τη Σύγχρονη Εποχή. Το πρώτο πρόκειται για ένα κείμενο του Στέλιου Καζαντζίδη ενώ το δεύτερο είναι ένα μήνυμα του Γιάννη Ρίτσου. Το αφιέρωμα διανθίζεται με δύο φωτογραφίες που βρήκαμε στο ίδιο βιβλίο.

Γελαστός και καλοσυνάτος 

του Στέλιου Καζαντζίδη

Τον ήξερα λίγο. Τον αγαπούσα πολύ. Λυπάμαι που δεν πρόλαβα να τραγουδήσω περισσότερα τραγούδια του. Πρόλαβα και είπα μόνο δύο: το τραγούδι " Όταν βλέπετε να κλαίω" και "Το μέρτικό μου απ'τη χαρά". Θυμάμαι την ημέρα της ηχογράφησης στο studio μ'εκείνο το γλυκό παιδικό του χαμόγελο που μ' αγκάλιασε και πήγαμε να κάνουμε πρόβα τα τραγούδια του στο πιάνο. Μου τα έπαιξε από δυο φορές το καθένα. Την τρίτη φορά άρχισα και τραγουδούσα κι εγώ μαζί του.

Αν θυμάμαι καλά, δεν παίχτηκαν για τέταρτη φορά και τα τραγούδια τα ήξερα πια καλά. Μ 'άφησε μόνο στην αίθουσα ηχογράφησης και ανέβηκε δίπλα στον ηχολήπτη για να παρακολουθήσει την ηχογράφηση. Τα τραγούδησα από μια φορά μόνο. Όταν τον ρώτησα αν είναι ευχαριστημένος από την ερμηνεία μου, μου είπε τη λέξη "τελειώσαμε". "Τι άλλο να πεις ρε Στέλιο;" Η επόμενη συνάντηση ήταν σε μια ταβέρνα που μου ζήτησε την χάρη να του τραγουδήσω "Το Σαββατόβραδο" του Μίκη Θεοδωράκη και του Τάσου Λειβαδίτη. Κι όταν τον ρώτησα πως θα το πω, έτρεξε κι έφερε από το αυτοκίνητό του τη δωδεκάχορδη κιθάρα του, που την κουβαλούσε πάντα μαζί του. Του το τραγούδησα και έκανε σαν μικρό παιδί απ' τη χαρά του. Η τελευταία φορά που τον είδα ήταν στο γάμο του.

Στο γλέντι που έγινε το βράδυ, ήταν τόσο μεγάλη η χαρά του που παρ' ολίγο να σηκωθεί να χορέψει τσιφτετέλι πάνω στο τραπέζι μαζί με την Χαρούλα.

Έτσι πάντα θυμάμαι τον Μάνο: γελαστό και καλοσυνάτο.

Γειά σου Μάνο!

 

Ποτέ δεν ξεχνιέται... 

του Γιάννη Ρίτσου

Ο Μάνος Λοΐζος είναι απ' τις σημαντικότερες δυνάμεις του νεοελληνικού τραγουδιού. Η μουσική του οικεία, φιλική, μας κερδίζει απ' το πρώτο της άκουσμα, σύμφωνα μ' ένα πλατύτατο κοινωνικό συναίσθημα που περιλαμβάνει και το δικό μας. Δεν επιζητεί ποτέ να εκπλήξει. Ανταποκρίνεται στην αναμονή μας, με μιαν έκφραση απλή, έμπιστη, καθόλου όμως κοινότοπη. Αυτό νομίζω πως ήταν το μυστικό της τέχνης του και της επιτυχίας του: να πρωτοτυπεί παραμένοντας γνώριμος μέσα σε μια μουσική ατμόσφαιρα ενεργειακής πραότητας και ταυτοχρόνως πειστικής αγωνιστικότητας. Γι' αυτό τα τραγούδια του αγαπήθηκαν πολύ, τραγουδήθηκαν πολύ και θα τραγουδιούνται πάντα.

Τον Μάνο τον γνώρισα μαζί με τον Λεοντή. Σε κάποια καλλιτεχνική εσπερία της "Πανσπουδαστικής", θαρρώ το ΄60, τότε που είχε ξεσπάσει το ζωογόνο δυναμικό κίνημα της μουσικής του Θεοδωράκη. Με πλησίασε και μου ζήτησε με τη χαρακτηριστική του σεμνότητα, την άδεια να γράψει μουσική για το "Πρωινό Άστρο". Του την έδωσα ευχαρίστως. Μου είπε πως είχε ήδη γράψει μερικά τραγούδια πάνω σ' αυτό το ποίημα μου και θα' θελε να τ' ακούσω. Δεν τ' άκουσα ποτέ.

Το 1972 όταν γύρισα από την εξορία, ήρθε δυο φορές σπίτι μου με την κιθάρα του. Έπαιξε και τραγούδησε πολλά τραγούδια του απ' τις μεταφράσεις μου των ποιημάτων του Χικμέτ, θυμήθηκε 2-3 τραγούδια απ' το "Πρωινό Άστρο" και δυο πολύ ωραία τραγούδια απ'΄ την "Εαρινή Συμφωνία". Μου εξομολογήθηκε πως αγαπάει πολύ αυτό το ποίημα και θέλει να ετοιμάσει έναν δίσκο. Η μουσική του με συγκίνησε βαθύτατα. Τότε ακριβώς, με φωνή όλο πάθος και χτυπώντας δυνατά τις χορδές της κιθάρας μου τραγούδησε τον "Τσε Γκεβάρα". Ήταν μια μεγάλη ολόφωτη στιγμή μέσα σ'εκείνα τα σκοτεινά χρόνια της δικτατορίας. Η συντροφικότητα θριάμβευε και προετοίμαζε το Πολυτεχνείο. Πριν λίγο μου είχε στείλει ο Χρήστος Λεοντής μια κασέτα με το "Καπνισμένο Τσουκάλι". Η ελπίδα ξανα-αποκτούσε όλα της τα δικαιώματα και ο αγώνας φούντωνε. Ο Θεοδωράκης με την "Κατάσταση Πολιορκίας", όντας παράνομος, ήταν πανταχού παρών. "Η Ρωμιοσύνη" βρόντηξε το Πολυτεχνείο. Ιδού η μεγάλη συνεισφορά της μουσικής και της ποίησης στον αγώνα του λαού. Ένας Μάνος Λοΐζος ποτέ δεν ξεχνιέται.

Δεν ξέρω τι έγιναν τα τραγούδια του πάνω στο "Πρωινό Άστρο" και στην "Εαρινή Συμφωνία". Ήταν εξαιρετικά ωραία. Θα πρέπει να ερευνηθούν προσεκτικά τα κατάλοιπά τους. Θα' ταν κρίμα να χαθούν.

Καλέ μας φίλε, καλέ μας σύντροφε Μάνο, είσαι κοντά μας, χέρι με χέρι, στο μεγάλο αγώνα για ελευθερία και ειρήνη.