Ποιοί και γιατί αντιδρούν στις αλλαγές του νόμου 4009;

Του Αντώνη Γαλανόπουλου

Κατατέθηκε σήμερα στη Βουλή το νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας «Ρυθμίσεις θεμάτων Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και άλλες διατάξεις» με το οποίο πραγματοποιούνται αλλαγές στο προηγούμενο νόμο της Άννας Διαμαντοπούλου (Ν.4009/2011) για την ανώτατη εκπαίδευση. Όλες οι αλλαγές αφορούν αποκλειστικά στο διοικητικό μέρος του προηγούμενο νόμου και δεν αγγίζουν καθόλου το ακαδημαϊκό κομμάτι. Η πιο σημαντική αλλαγή είναι η παράταση των θητειών των νυν πρυτανικών αρχών με τη ταυτόχρονη ανάληψη από τις ίδιες της ευθύνης για την εκλογή των νέων διοικήσεων των ιδρυμάτων (με τα Συμβούλια να εκλέγονται ήδη από τις 25 Οκτωβρίου δημιουργώντας ένα ιδιότυπο καθεστώς «διαρχίας»).

Αυτό το ελλιπές νομοσχέδιο που δεν επιφέρει σε καμία περίπτωση μείζονες αλλαγές στο νόμο 4009 καθώς αφήνει ανέπαφες πολλές «καινοτομίες» του. Η σύνοδος των πρυτάνεων ήδη το απέρριψε με ψήφισμά της που καταλήγει στο συμπέρασμα πως «Το κατατεθέν σχέδιο νόμου, ουσιαστικά δεν απαντά στις ελάχιστες αυτές αλλαγές που θεωρήθηκαν αναγκαίες από την Πανεπιστημιακή Κοινότητα.» Παρόλα αυτά το νομοσχέδιο προβάλλεται από όλα τα μεγάλα ενημερωτικά sites, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το site-think tank της μαζικής «φιλελεύθερης» σκέψης στην Ελλάδα protagon.gr, ως δωράκι προς τους πρυτάνεις.

Πολλοί επιχειρούν να παρουσιάσουν αυτό το πραγματικά «ανώδυνο» νομοσχέδιο ως «αντιμεταρρυθμιστική αντεπίθεση». Οι πρωτεργάτες αυτής της προσπάθειας είναι γνωστοί και μη εξαιρετέοι. Οι ίδιοι κάθε φορά με διάφορες ταμπέλες και υπόγειες αλληλοεξαρτήσεις. Για παράδειγμα στο protagon.gr εμφανίστηκαν μέσα στον Ιούλιου δυο άρθρα: «Στηρίξτε το νόμο για τα ΑΕΙ» της κ. Βάσως Κιντή και «Η αναγγελία μιας προαποφασισμένης αντιμεταρρύθμισης» του κ. Ορέστη Καλογήρου. Έπειτα τη σκυτάλη των αντιδράσεων πήραν δυο φορείς, ο Σύνδεσμος Καθηγητών ΑΠΘ και το Παρατηρητήριο για την έρευνα και το διάλογο στα ΑΕΙ. Στον Σύνδεσμο πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραματίζει ο καθηγητής –και ,λεπτομέρεια, υποψήφιος αντιπρύτανης στις προηγούμενες πρυτανικές εκλογές- κ. Ορέστης Καλογήρου ενώ στο Παρατηρητήριο η κ. Βάσω Κιντή, η οποία κι έχει συμμετάσχει σε όλες τις τελευταίες συνεντεύξεις τύπου του Παρατηρητηρίου σχετικά με το νόμο. Αυτή η ομάδα είναι η μια –η ακαδημαϊκή- πηγή των αντιδράσεων. 

Η άλλη πηγή αντιδράσεων είναι η γνωστή μεταρρυθμιστική ομάδα του ΠΑΣΟΚ, δηλαδή η Άννα Διαμαντοπούλου, η υπουργός που εισηγήθηκε το νόμο, ο Ανδρέας Λοβέρδος, ο Γιάννης Ραγκούσης κι ο Ηλίας Μόσιαλος (όπως θυμάστε αυτή η ομάδα είχε ανεπιτυχώς συναντηθεί και παλαιότερα). Η Άννα Διαμαντοπούλου αντέδρασε στην επιλογή του κατεπείγοντος, λέγοντας πως «Τα όσα διακινούνται με μορφή τροπολογιών και δεν διαψεύδονται για το νόμο 4009/2011 προκαλούν ανησυχία που επιτείνεται από την επιλογή του αιφνιδιασμού με την «κατεπείγουσα» διαδικασία των δύο ημερών» και συνεχίζοντας έφτασε στην υπερβολή υποστηρίζοντας πως «Η προβαλλόμενη ως συμφωνία των τριών αρχηγών στην αλλαγή ενός νόμου(…) είναι ύβρις για τη Δημοκρατία». Η ταύτιση βέβαια της τύχης του έργου της με το μέλλον της χώρας αγγίζει τα επίπεδα του βοναπαρτισμού, καθώς ισχυρίζεται πως «Η τύχη αυτής της μεταρρύθμισης θεωρώ ότι θα λειτουργήσει ως βαρόμετρο όχι μόνο για το μέλλον της Κυβέρνησης αλλά και της Χώρας». Ο Γιάννης Ραγκούσης με ένα μικρό μήνυμα του δήλωσε πως «Η αλλαγή του νόμου για τα ΑΕΙ, πριν αυτός καν εφαρμοστεί, συνιστά οπισθοδρόμηση της χώρας στη σκοτεινή πλευράς της μεταπολίτευσης. Οπισθοδρόμηση στην αντίληψη που θέλει να κυριαρχούν μικρές ολιγαρχίες σε βάρος της πλειοψηφίας του λαού, αντίληψη που χρεοκόπησε την Ελλάδα.» Ο Ηλίας Μόσιαλος (με στενούς πολιτικούς δεσμούς και με τον κ. Καλογήρου που προαναφέραμε ως συνιδρυτές της κίνησης «Δυναμική Ελλάδα») θεωρεί ότι «Οι αντιπαραθέσεις στο ελληνικό πανεπιστήμιο αφορούν ιδίως πολιτικά φληναφήματα» και κατέληξε στο συμπέρασμα πως «Επειδή στην Ελλάδα οι σπουδές είναι όπως είναι, πολλοί Έλληνες, ιδίως εύποροι, σπουδάζουν στο εξωτερικό. Ακόμα, 100.000 νέοι επιστήμονες έχουν εγκατασταθεί τα τελευταία χρόνια στο εξωτερικό για μεταπτυχιακές σπουδές ή εργασία» αγνοώντας βέβαια τους πραγματικούς λόγους της «φοιτητικής/επιστημονικής μετανάστευσης των τελευταίων χρόνων ή την ιστορία των ξένων πανεπιστημίων και την συντριπτική υπεροχή τους ακόμα και στο «πρωτόγονο» κριτήριο των υποδομών. Τέλος, ο Ανδρέας Λοβέρδος ριζοσπαστικότερος όλων ζήτησε την απόσυρση ή την καταψήφιση του νομοσχεδίου. Αλήθεια θυμάστε αυτούς τους πολιτικούς τα τελευταία δυο χρόνια να διαμαρτύρονται όταν ψήφιζαν τα δυσβάσταχτα οικονομικά μέτρα με τη διαδικασία του κατεπείγοντος με πρόφαση το άνοιγμα των χρηματιστηρίων της Ιαπωνίας; 

Τώρα, για ποιο λόγο αντιδρούν αυτές οι δυο ομάδες; Πόσο άδικη, ανήθικη κι αντιμεταρρυθμιστική είναι η ολοκλήρωση της θητείας των εκλεγμένων οργάνων των ΑΕΙ, που όπως είδαμε αυτή είναι κακώς και η μόνη μείζονα αλλαγή που επιφέρει ο νέος νόμος; Ο Γιάννης Ραγκούσης που εισηγήθηκε τον Καλλικράτη εισηγήθηκε τη διακοπή της θητείας των εκλεγμένων τοπικών αυτοδιοικήσεων για να επιβάλει τον Καλλικράτη;

Σύμφωνα με τη δική μου ανάγνωση, υπάρχουν δυο βασικοί λόγοι, η κατοχύρωση της ταμπέλας του «μεταρρυθμιστή» και η εξουσία. Για αυτή την ομάδα των δημοσιολογούντων μεταρρυθμιστών ο νόμος για τα ΑΕΙ είναι το ιερό δισκοπότηρο των μεταρρυθμίσεων, είναι ο πυρήνας του μεταρρυθμιστικού μύθου. Είναι μια «νεωτερική» μεταρρύθμιση που δεν μας ζήτησε η τρόικα (κι αυτό έχει ξεχωριστή σημασία). Το μεταρρυθμιστικό μπλόκ –όπως και κάθε άλλο- πρέπει να έχει ένα απτό επίτευγμα στο οποίο να βασίζει την υπόσταση του. Κι έτσι, έλκει σοβαρό μερίδιο της δύναμής του από την –ατόφια- ύπαρξη κι εφαρμογή του νόμου 4009. Για αυτό και δεν προτίθεται να εγκαταλείψει εύκολα τη μάχη των εντυπώσεων. Θέλει η νίκη του να είναι ολοκληρωτική. Θέλει τόσο ο νόμος και η διακομματική υπερψήφιση του όσο και η νίκη του απέναντι στο λεγόμενο «αντιμεταρρυθμιστικό» στρατόπεδο να λειτουργούν ως μήνυμα, ως παράδειγμα.

Από την άλλη, η Εξουσία βρίσκεται πολλαπλώς στο επίκεντρο της τρέχουσας μάχης για τον νόμο 4009. Αρχικά, η Άννα Διαμαντοπούλου διεκδικεί την πολιτική ηγεμονία στο χώρο της Παιδείας, διατηρώντας για τον εαυτό της το δικαίωμα να παρεμβαίνει στο έργο και τις αποφάσεις του Υπουργείου Παιδείας τόσο στην υπηρεσιακή κυβέρνηση με υπουργό τον κ. Μπαμπινιώτη όσο και στη νέα κυβέρνηση που προέκυψε από εκλογές (οι οποίες την άφησαν εκτός Βουλής) με υπουργό τον κ. Αρβανιτόπουλο. Η πρώην Υπουργός «διέρρευσε» ακόμα και την απογοήτευσή της για τον ορισμό του κ. Παπαθεοδώρου ως υφυπουργό, λες και ο πρωθυπουργός όφειλε να ζήτησε πρώτα την άδειά της. 

Έπειτα, οι «μεταρρυθμιστές» του ΠΑΣΟΚ βρήκαν αφορμή στις αλλαγές του νόμου για να δημιουργήσουν εσωτερικό ζήτημα στο ΠΑΣΟΚ και να στριμώξουν έτσι τον Βαγγέλη Βενιζέλο με απώτερο σκοπό τον περιορισμό της δικής του εξουσίας πάνω τους.

Τέλος, μπορούμε να αποκλείσουμε ότι η εξουσία εντός των πανεπιστημίων, ο έλεγχος της διοίκησης είναι και ο παράγοντας που κινητοποιεί τους αντιδρώντες; Φαίνεται εδώ πως η κατηγορία των «μεταρρυθμιστών» περί καρεκλοκένταυρων -που εξαπολύουν κυρίως προς τους πρυτάνεις- θα μπορούσε εύκολα να αντιστραφεί. Το πάθος για την εξουσία που τους στέρησαν επανειλημμένα οι εκλογές για τα όργανα διοίκησης των ΑΕΙ μπορεί τώρα να ικανοποιηθεί με ένα νόμο που φέρνει την «εκλογική» διαδικασία στα μέτρα τους. Δεν είναι τυχαίο ότι οι μόνοι που προτάσσουν το διοικητικό κομμάτι του νόμου είναι οι «μεταρρυθμιστές» ζηλωτές. Είναι αυτοί που αντέδρασαν στη ολοκλήρωση των θητειών των πρυτάνεων όταν οι οντολογικές διαστάσεις του νόμου μένουν ανέπαφες. Είναι αυτοί που καίγονται αποκλειστικά για τη διενέργεια των εκλογών των νέων οργάνων για τα οποία είναι και υποψήφιοι. Είναι αυτοί που δημιουργούν συμμαχίες με πρόσωπα από τη «κοινωνία των πολιτών», με δημάρχους για παράδειγμα, οι οποίοι διεκδικούν επίσης την εκλογή τους ως εξωτερικά μέλη του Συμβουλίου Διοίκησης. Είναι αυτοί που επιθυμούν κι επιζητούν τον -με κάθε τρόπο και κάθε ακαδημαϊκό κόστος- ολοκληρωτικό έλεγχο των πανεπιστημίων. Παράδειγμα του ακαδημαϊκού κόστους που ανέφερα είναι η ανάδειξη του κ. Λεωνίδα Παπαδόπουλου συνταξιοδοτημένου αναπληρωτή καθηγητή Ακτινολογίας και συμβούλου επιχειρήσεων, στη θέση του πρόεδρου του Συμβουλίου Διοίκησης στο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης. Πληροφορίες στον ακαδημαϊκό χώρο τον θέλουν να είναι στέλεχος/ σύμβουλος γνωστού Ι.Ε.Κ. παραϊατρικής στη Θεσσαλονίκη!

Εν κατακλείδι, η ολοκλήρωση της θητείας των εκλεγμένων οργάνων είναι η αυτονόητη –κι ηθική- αποκατάσταση της δημοκρατικής νομιμότητας. Δεν είναι σε καμία περίπτωση αλλαγή του νόμου 4009. Το πνεύμα του νόμου παραμένει αναλλοίωτο, τα προβλήματα των ΑΕΙ που θέτουν σε κίνδυνο τη λειτουργία τους είναι ακόμα χωρίς λύση, ενώ η Παιδεία στην Ελλάδα πέρα των ψευδεπίγραφων μεταρρυθμίσεων, περιμένει ακόμα μια εμπροσθοδρομική, μορφωτική, παιδευτική «επανάσταση». Αυτή τη στιγμή διεξάγεται ένας στρατηγικός πόλεμος εντυπώσεων με διακύβευμα το τι θα θεωρηθεί νίκη και τι ήττα για τις δυο πλευρές. Εμείς οφείλουμε να αναδείξουμε και να αναλύσουμε αυτόν τον πόλεμο αλλά όχι να εμπλακούμε σε αυτόν ως πιόνια.