Δομική ισχύς: ΕΕ και η Γερμανική πολιτική ως προς τα χρέη

του Νίκου Κοτζιά

Οι όροι σκληρής και ήπιας ισχύος / δύναμης
Ο Μ.Βέμπερ χαρακτήριζε ως ισχύ εξουσίας στην πολιτική, την ικανότητα να επιβάλει «ο άλφα παίκτης» την θέληση του επί «του βήτα», αν χρειαστεί ακόμα και με ένοπλη βία. Σήμερα γνωρίζουμε, πλέον, ότι εξουσία και ισχύς δεν υπάρχουν μόνο όταν επιβάλλει «ο άλφα τη θέληση του επί του βήτα», αλλά όταν ο τελευταίος προτρέχει να υιοθετήσει τις απόψεις του πρώτου προκειμένου να μην του ασκηθεί οποιοσδήποτε καταναγκασμός. Μάλιστα, ο Γάλλος φιλόσοφος Μ.Φουκώ με μια μεγαλοφυή σκέψη του, εισήγαγε στη συζήτηση τη μεταφορική έννοια «του μπάτσου στον εγκέφαλο». Δηλαδή, όταν ο υποτελής γνωρίζει ήδη τις δυνατότητες ισχύος του «αφέντη-άλφα» και αποφασίζει να μην τολμήσει καν να σκεφτεί κάτι διαφορετικό από τη θέληση του τελευταίου.Ανάλογα, στις διεθνείς σχέσεις η ισχύς ενός κράτους μετριέται κλασσικά με την άμυνα που διαθέτει, δηλαδή τους εξοπλισμούς και την οργάνωση και τους φορείς αυτών των εξοπλισμών. Τους δημογραφικούς και γεωγραφικούς δείκτες που διαθέτει. Την οικονομική του ισχύ. Πιο πρόσφατα άρχισε να χρησιμοποιείται και η έννοια της ήπιας ισχύος. Ως ήπια ισχύς θεωρείται η επιρροή, και η έκτασή αυτής της επιρροής, που έχει ο πολιτισμός μιας χώρας πάνω σε άλλες. Αν αποτελεί και σε ποιό βαθμό μια δύναμη παραδείγματος για αυτές. Ιδιαίτερα ως προς το κοινωνικό μοντέλο, τον τρόπο ζωής, ενδυματολογικές συνήθειες, την μαζική κουλτούρα, γενικότερα τις τέχνες και τις τεχνολογίες.
Η έννοια της Δομικής ισχύος
Πέρα από τους ποιό πάνω όρους, αναπτύχθηκε στη διεθνή συζήτηση ένας πιο ειδικός όρος, αυτός της «δομικής ισχύος». Η Susan Strange, μια σπουδαία επιστήμονας, προσπάθησε να εμπλουτίσει την έννοια της ισχύος / δύναμης. Για αυτή η δύναμη μιας χώρας μετριέται ως προς τέσσερεις δομές: η δύναμη και ικανότητα να επηρεάσει κανείς τη σκέψη και τις ιδέες του άλλου (τη δομή της γνώσης), η δύναμη και ικανότητα να επιδράσει κανείς στην πιστοληπτική ικανότητα του άλλου (την χρηματοπιστωτική του δομή), η ικανότητα πρόσβασης και οι προοπτικές ασφάλειας (την δομή ασφαλείας) και, τέλος, αλλά όχι μικρότερης σημασίας, τις προσμονές και τα περιθώρια για καλύτερη ζωή του άλλου. Την ποιοτικότερη και μεγαλύτερη παραγωγή καθώς και κατανάλωση του (την παραγωγική του δομή).Εάν θελήσει κάποιος να εξετάσει με βάση τα πιο πάνω τις σχέσεις εντός της ΕΕ θα μπορούσε να εκτιμήσει ότι η Γερμανία δεν ασκεί έναντι τρίτων χωρών, όπως είναι η Ελλάδα μια παραδοσιακού τύπου σκληρή ισχύ. Δεν προβάλλει την αμυντική ισχύ της και την εν δυνάμει πολεμική της μηχανή. Δεν προτίθεται να καταλάβει μια τρίτη χώρα με στρατιωτικά αγήματα. Κάθε άλλο. Η Γερμανία έχει ουσιαστικά διδαχθεί από την ήττα της στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μετρά ρεαλιστικότερα από ότι στο παρελθόν μέχρι που μπορεί να φτάσει από μόνη της. Η ίδια είναι ισχυρή οικονομικά. Από εκεί απορρέει η όποια πολιτική της ισχύ. Η πολιτιστική της επιρροή αφορά κύρια τις κλασσικές τέχνες και τις επιστήμες και λιγότερο τον τρόπο ζωής της. Σε ένα βαθμό το κοινωνικό μοντέλο της, ο λεγόμενος «καπιταλισμός του Ρήνου» αποτελεί μοντέλο που επηρεάζει πολλές χώρες. Από αυτή τη σκοπιά, η Γερμανία ασκεί περισσότερο την ισχύ που απορρέει από την «δομή γνώσης», την «χρηματοπιστωτική δομή» και σε ένα βαθμό την «παραγωγική δομή» παρά τον πυρήνα της σκληρής αμυντικής ισχύος.
Δομική ισχύς και ΕΕ και Γερμανικές επιμονές
Στην διεθνή συζήτηση έχω παρουσιάσει μια διαφορετική προσέγγιση ως προς το τι είναι η δομική ισχύ και σε άμεση αναφορά με την Ευρωπαϊκή Ενοποίηση. Ως δομική ισχύ ορίζω σε αυτά τα πλαίσια, την ικανότητα ενός κράτους να εμποτίσει την ΕΕ με τις δικές του αντιλήψεις και κανόνες. Μια ισχυρή χώρα στην ΕΕ, όπως είναι πρωτίστως η Γερμανία, επιδιώκει το παιχνίδι να γίνεται στο γήπεδο της, με τους δικούς της κανόνες. Προσπαθεί να βάλει δηλαδή εθνικές ομάδες που είναι καλές στο μπάσκετ, όπως είναι η Ελλάδα, να παίξουν ποδόσφαιρο σε ένα αντίστοιχο γήπεδο. Με τους κανόνες και την νοοτροπία του δικού της εθνικού πρωταθλήματος. Κάτι τέτοιο έχει πολλαπλά προτερήματα για την ίδια. Έτσι, επί παραδείγματι, η συγκρότηση της Ευρωπαϊκή Κεντρικής Τράπεζας κατά ομοίωση της κεντρικής τράπεζας της Γερμανίας, δίνει τη δυνατότητα στην τελευταία να γνωρίζει να «κάνει παιχνίδι» στον τομέα της καλύτερα από κάθε άλλο.Συνολικά, η Γερμανία επιδιώκει να κατέχει την δομική ισχύ εντός της ΕΕ, στις διαδικασίες και στους κανόνες της. Αυτοί οι τελευταίοι να αντιστοιχούν στη δική της κουλτούρα και παράδοση. Να κατασκευάζονται με τον τρόπο που βολεύει την ίδια και γνωρίζει εκείνη καλύτερα. Να αποκτά με αυτό τον τρόπο πλεονεκτήματα εντός των δομών της ΕΕ και έναντι των άλλων κρατών-μελών. Να διασφαλίζει με θεσμικές ρυθμίσεις ότι θα γίνεται το δικό της και να υποτάσσει τις άλλες χώρες σε αυτές τις ρυθμίσεις. Αν μπορεί να εξαναγκάσει τις άλλες χώρες να υποταχθούν στις δικές της αντιλήψεις και ιδέες. Να υποταχθούν δε, ξεχνώντας στον βαθμό του δυνατού ότι αυτές οι δομές, θεσμοί, κανόνες και ρυθμίσεις δεν είναι γενικά και αφηρημένα τεχνοκρατικές απόψεις, αλλά φορέας της γερμανικής μονόπλευρης κουλτούρας ηγεμονίας και των συμφερόντων των μεγάλων γερμανικών επιχειρήσεων. Αυτό το γεγονός, και αυτό είναι το ανησυχητικό, δείχνει να αγνοεί, ή να θέλει να αγνοεί, η ελληνική κυβέρνηση ιδιαίτερα το υπουργείο οικονομικών.Αναγκάζομαι να πω όλα αυτά γύρω από τις θεωρίες και τις έννοιες ισχύος διότι επιθυμώ να εξηγήσω ένα απλό πράγμα: τη σημασία που έχει για την ΕΕ και για χώρες όπως είναι η Ελλάδα η επιμονή της Γερμανίας να επιβάλλει τους δικούς της κανόνες ως προς τα ελλείμματα, τα χρέη, την συσχέτιση των νομισματικών μεγεθών με την πολιτική και την προσπάθεια να τα επιβάλλει όλα αυτά με νομοθετικές ρυθμίσεις σε χώρες όπως είναι η Ελλάδα, ακόμα και με αλλαγή στο Σύνταγμα. Μάλιστα, από αυτές τις επιλογές δεν έλειψαν και Έλληνες πολιτικοί που αμέσως προσφέρθηκαν να υιοθετήσουν την παραπέρα δομική ενδυνάμωση της Γερμανίας στην ευρωπαϊκή οικονομική και πολιτική ενοποίηση. Που είναι διατεθειμένοι προκειμένου να γίνει το «καπρίτσιο» των Γερμανών ακόμα και να παραβιαστεί το ελληνικό σύνταγμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα όσα είπε ο Κ.Μητσοτάκης σε συνέντευξή του στην Κυριακάτικη Καθημερινή της προ-προηγούμενης εβδομάδας, αλλά και τα ήξεις – αφήξεις του Υπουργού Οικονομικών στη συνέντευξή του στην εφημερίδα μας το προηγούμενο Σάββατο.
Γιατί πρέπει να αντισταθεί η Ελλάδα απέναντι στις γερμανικές πιέσεις
Η Γερμανία θέλει να υποχρεώσει τις άλλες χώρες στην ΕΕ να ακολουθήσουν το παράδειγμα «της επιτυχίας της». Ανάγει την οικονομική, επιχειρηματική και πολιτική της κουλτούρα όχι απλά σε υπόδειγμα για τις άλλες χώρες, αλλά σε υποχρεωτικό πρότυπο. Επιθυμεί την κουλτούρα που απέκτησε εξαιτίας των προβλημάτων που της δημιούργησε ο πληθωρισμός στον μεσοπόλεμο και οδήγησε στον ναζισμό καθώς και στην ανατροπή της δημοκρατίας της Βαϊμάρης, όπως, επίσης, οι μεταπολεμικές συνθήκες που υπήρξαν στην νομισματική της πολιτική να της εμφυτεύσει σε χώρες που αντιστάθηκαν στον φασισμό και έχουν διαφορετική οικονομική κουλτούρα.Επίσης, η Γερμανία αντιμετωπίζει τις τρίτες χώρες ως γεωοικονομική «αποικία» που πρέπει ως άλλοι ιθαγενείς να ενσωματώσουν στην κουλτούρα, στην οικονομία και στο σύνταγμά τους τα «ανώτερα χρηματοπιστωτικά προϊόντα», την γερμανική πειθαρχία και πειθάρχηση δια καταναγκασμού. Φαίνεται να μην αντιλαμβάνεται, και το χειρότερο δεν το αντιλαμβάνεται η Ελληνική κυβέρνηση, ότι μια ξένη προς τον ελληνικό λαό κουλτούρα δεν είναι ο καλύτερος και πιο παραγωγικός δρόμος προκειμένου να γίνουν αλλαγές νοοτροπίας και λογικής σε αυτό τον τόπο. Αυτό που χρειάζεται είναι να γίνουμε καλύτεροι Έλληνες και όχι ένα χειρότερο είδος Γερμανών. Εξάλλου, εάν προσπαθούσαμε να γίνουμε όλοι Γερμανοί στο πεδίο της οικονομικής ιστορίας και κουλτούρας, θα έπαυε να λειτουργεί παραγωγικά ακόμα και η Γερμανική οικονομία. Διότι η λογική της γερμανικής πολιτικής είναι να είναι πλεονασματική σε βάρος χωρών όπως είναι η Ελλάδα. Δεν είναι το αντίστροφο. Διότι η γερμανική απαίτηση είναι να πέσουν οι μισθοί στην Ελλάδα και να μπορεί να αγοραστεί φτηνά η δημόσια περιουσία και επιχειρήσεις της Ελλάδας. Δεν είναι να αναπτυχθεί η έρευνα και η εκπαίδευση, η ειδίκευση και η παραγωγική βάση της χώρας. Δηλαδή, είναι μια επιλογή συρρίκνωσης της Ελλάδας αλά Γερμανικά.