Γιατί φοβούνται το αραβικό επαναστατικό πνεύμα;

του Σλαβοϊ Ζίζεκ

Αυτό που δεν μπορεί παρα να χτυπήσει στο μάτι στις επαναστάσεις στην Τυνησία και την Αίγυπτο είναι η ευδιάκριτη απουσία μουσουλμανικού φονταμενταλισμού. Στην καλύτερη κοσμική δημοκρατική παράδοση, οι άνθρωποι επαναστατούν ενάντια σε ένα καταπιεστικό καθεστώς, τη διαφθορα και τη φτωχεια, και απαιτουν ελευθερια κι οικονομικη ευημερια. Η κυνική σοφια των δυτικών φιλελευθέρων, σύμφωνα με την οποία, στις αραβικές χώρες, η γνήσια δημοκρατική αίσθηση περιορίζεται στις στενες φιλελεύθερες ελιτ ενώ η μεγάλη πλειοψηφία μπορεί μόνο να κινητοποιηθεί μέσω του θρησκευτικού φονταμενταλισμού ή του εθνικισμού, αποδειχθηκε λανθασμένη. Το μεγαλο ερωτημα είναι τι θα συμβεί μετα; Ποιος θα προκύψει ως ο πολιτικός νικητής;
Όταν μια νέα προσωρινή κυβέρνηση ορίστηκε στην Τυνησία, απέκλεισε τους ισλαμιστες και την πιο ριζοσπαστικη αριστερα. Η αντίδραση των αυτάρεσκων φιλελευθέρων ήταν: ωραια, βασικα είναι ίδιοι, δύο ολοκληρωτικά άκρα - αλλά τα πραγματα είναι τοσο απλα; Ο αληθινός μακροπρόθεσμος ανταγωνισμός δεν ειναι ακριβώς μεταξύ των ισλαμιστων και της αριστερας; Ακόμα κι αν είναι προς στιγμήν ενωμένοι ενάντια στο καθεστώς, μόλις πλησιάσουν τη νίκη, η ενοτητα τους διασπαται, οδηγουνται σε μια θανάσιμη πάλη, συχνά σκληρότερη απ'ό,τι ενάντια στον κοινό εχθρό.
Δεν παρατηρησαμε ακριβώς μια τέτοια πάλη μετά από τις τελευταίες εκλογές στο Ιράν; Αυτό που, οι εκατοντάδες χιλιάδες των υποστηρικτών του Mousavi αντιπροσώπευσαν ήταν το δημοφιλές όνειρο που στήριξε την επανάσταση του Khomeini: ελευθερία και δικαιοσύνη. Ακόμα κι αν αυτό το όνειρο ειναι ουτοπικό, οδήγησε σε μια συναρπαστική έκρηξη της πολιτικής και κοινωνικής δημιουργικότητας, των οργανωτικών πειραμάτων και των συζητήσεων μεταξύ των σπουδαστών και των απλών ανθρώπων. Αυτή η αυθεντικη αρχη που ελευθερωσε πρωτοφανεις δυνάμεις για τον κοινωνικό μετασχηματισμό, μια στιγμή που όλα φάνηκαν πιθανά, πνιγηκε σταδιακα μέσω της ανάληψης του πολιτικού ελέγχου από το ισλαμικο κατεστημενο.
Ακόμη και στην περίπτωση των καθαρων φονταμενταλιστικων κινηματων, ο καθενας πρεπει να είναι προσεκτικος για να μην χάσει το κοινωνικό συστατικό. Οι Taliban παρουσιάζονται τακτικά ως φονταμενταλιστικη ομάδα ισλαμιστων που επιβάλλουν την εξουσια τους με τον τρόμο. Εντούτοις, όταν, την άνοιξη του 2009, ανέλαβαν την κοιλάδα Swat στο Πακιστάν, οι New York Times ανέφεραν ότι οργανωσαν «μια ταξικη επανάσταση που εκμεταλλεύθηκε τις βαθιές ρωγμες μεταξύ μιας μικρής ομάδας πλούσιων ιδιοκτητών και των ακτημόνων μισθωτών τους». Εάν, «εκμεταλλευομενοι» το χάλι των αγροτών, οι Taliban δημιουργουν, με τις λέξεις των New York Times «συναγερμό για τους κινδύνους στο Πακιστάν, που παραμενει φεουδαρχικο» τι απέτρεψε τους φιλελεύθερους δημοκράτες στο Πακιστάν και τις ΗΠΑ ομοίως «να εκμεταλλευθουν» αυτο το χάλι, προσπαθωντας να βοηθήσουν τους ακτήμονες αγρότες; Μηπως επειδη οι φεουδαρχικές δυνάμεις στο Πακιστάν είναι ο φυσικός σύμμαχος της φιλελεύθερης δημοκρατίας;
Το αναπόφευκτο συμπέρασμα που συνάγεται είναι ότι η άνοδος του ριζοσπαστικου ισλαμισμου ήταν πάντα η άλλη πλευρά της εξαφάνισης της κοσμικης αριστερας στις μουσουλμανικές χώρες. Από πότε το Αφγανιστάν παρουσιαζεται ως υπερτατη ισλαμική φονταμενταλιστικη χώρα, η οποία πριν 40 χρονια, ήταν μια χώρα με μια ισχυρή κοσμική παράδοση, συμπεριλαμβανομένου ενός ισχυρού κομμουνιστικού κομματος που πήρε την εξουσια εκεί ανεξάρτητα από τη Σοβιετική Ένωση; Πού πηγε αυτή η κοσμική παράδοση;
Και είναι κρίσιμο να ερμηνευθουν τα τρέχοντα γεγονότα στην Τυνησία και την Αίγυπτο (και την Υεμένη και ίσως, ενδεχομένως, ακόμη και τη Σαουδική Αραβία) με αυτή τη προοπτικη. Εάν η κατάσταση σταθεροποιηθει τελικά έτσι ώστε το παλιο καθεστώς να επιζησει αλλά με κάποια φιλελεύθερη καλλωπιστικη χειρουργική επέμβαση, αυτό θα παραγει μια αξεπέραστη βιαιη φονταμενταλιστικη αντιδραση. Για να επιζησει η βασική φιλελεύθερη κληρονομιά, οι φιλελεύθεροι χρειάζονται την αδελφική βοήθεια της ριζοσπαστικης αριστερας. Πίσω στην Αίγυπτο, η πιό επαίσχυντη και επικίνδυνα καιροσκοπική αντίδραση ήταν αυτή του Tony Blair όπως αναφέρεται στο CNN: η αλλαγή είναι απαραίτητη, αλλά πρέπει να είναι μια σταθερή αλλαγή. Η σταθερή αλλαγή στην Αίγυπτο σήμερα μπορει να σημαινει μόνο έναν συμβιβασμό με τις δυνάμεις του Mubarak μέσω μιας ελαφρας διευρυνσης του κυκλου εξουσιας. Γί αυτό το να μιλήσει κανεις για ειρηνική μετάβαση τώρα, ειναι μια αισχρολογία: συνθλιβοντας την αντιπολιτευση, ο ιδιος ο Mubarak το κατέστησε αδύνατο. Αφότου ο Mubarak εστειλε το στρατό ενάντια στους διαδηλωτες, η επιλογή έγινε σαφής: είτε μια καλλωπιστικη αλλαγή στην οποία κάτι αλλάζει έτσι ώστε όλα μένουν ιδια, ή πραγματικη ανατροπη.
Εδώ, έπειτα, είναι η στιγμή της αλήθειας: κανεις δεν μπορεί να υποστηριξει, όπως στην περίπτωση της Αλγερίας μια δεκαετία πριν, ότι η άδεια αληθινά ελεύθερων εκλογών ισουται με την παράδοση της εξουσιας στους μουσουλμανους φονταμενταλιστες. Μια άλλη φιλελεύθερη ανησυχία είναι ότι δεν υπάρχει καμία οργανωμένη πολιτική δύναμη να αναλάβει εάν ο Mubarak φυγει. Φυσικά δεν υπάρχει. Ο Mubarak το φρόντισε με την υποβαθμιση όλης της αντιπολιτευσης σε ασημαντα διακοσμητικα, έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι σαν τον τίτλο του διάσημου μυθιστορήματος της Agatha Christie, «Και μετα δεν υπηρχε κανεις». Το επιχείρημα για το Mubarak - είναι είτε αυτός είτε το χάος - είναι ένα επιχείρημα ενάντιον του.
Η υποκρισία των δυτικών φιλελευθέρων είναι συναρπαστική: υποστήριξαν δημόσια τη δημοκρατία, και τώρα, όταν οι ανθρωποι επαναστατουν ενάντια στους τυραννους στο ονομα της κοσμικης ελευθερίας και της δικαιοσύνης, όχι στο ονομα της θρησκείας, είναι ολοι βαθια ανησυχοι. Γιατί ανησυχία, γιατί όχι χαρά ότι δίνεται μια ευκαιρια για ελευθερια; Σήμερα, περισσότερο από ποτε, το παλιό ρητό του Mao Zedong είναι σχετικό: «Υπάρχει μεγάλο χάος κάτω από τον παραδεισο - η κατάσταση είναι άριστη. »
Πού θα έπρεπε να παει ο Mubarak; Εδώ, η απάντηση είναι επίσης σαφής: στη Χάγη. Εάν υπάρχει ένας ηγέτης που αξίζει να παει εκεί, είναι αυτός.

Πηγή: Guardian
Επιμέλεια μετάφρασης: Αντώνης Γαλανόπουλος