Warum Frau Merkel?

Του Γιώργου Δουράκη

Γερμανία απολογήσου! Με μια απροσδόκητη απόφαση που φέρνει τα πάνω-κάτω, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βάζει στο στόχαστρο τα υπερβολικά εμπορικά πλεονάσματα των Γερμανών, ανοίγοντας το δρόμο για τη διερεύνηση των πραγματικών αιτίων της ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης. Δε φταίνε μόνον οι χώρες του Νότου, αλλά και η Γερμανία, αφού τα ελλείμματα και τα πλεονάσματα είναι οι δύο διαφορετικές όψεις του ιδίου νομίσματος. Χωρίς πλεονάσματα δεν υπάρχουν ελλείμματα κι αντιστρόφως…

Να λοιπόν και μια είδηση ουσίας (βλ. εδώ) διαφορετική από τις ριπές ανοησίας και ηθικολογίας που δεχόμαστε ακατάπαυστα κατά τη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας. Μια αχτίδα ορθολογισμού μέσα στο απίστευτο πανδαιμόνιο οικονομικού σκοταδισμού που προκαλούν ευφυώς και τεχνηέντως εδώ και πολύ καιρό τα νομισματικά και δημοσιονομικά γεράκια του Βερολίνου και των Βρυξελλών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να βάλει στο μικροσκόπιο τα τεράστια και μόνιμα πλέον εμπορικά πλεονάσματα της Γερμανίας, ενεργοποιώντας ένα θεσμοθετημένο μηχανισμό οικονομικού συναγερμού, τη Διαδικασία Μακροοικονομικών Ανισορροπιών, για να διαπιστώσει κατά πόσον τα πλεονάσματα αυτά γονατίζουν οικονομικά την υπόλοιπη Ευρώπη και τον Κόσμο εμποδίζοντας την ανάκαμψη.

Από καιρό έγραφα ότι ο Σινο-γερμανικός άξονας («Γερμακίνα»), που αποτελεί το κορυφαίο μερκαντιλιστικό δίδυμο του πλανήτη, με την αχαλίνωτη εξωστρέφειά του και με τα μεγάλα πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών, αναπτύσσεται εις βάρος όλων των άλλων χωρών, δημιουργώντας μόνιμες εμπορικές τριβές και ανισορροπίες που αποσταθεροποιούν την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια οικονομία (βλ. εδώ). Επειδή δε τα πλεονάσματα είναι η άλλη όψη των ελλειμμάτων, εξυπακούεται ότι το βάρος της προσαρμογής για την εξάλειψη αυτών των εμπορικών ανισορροπιών και για την καταπολέμηση της οικονομικής κρίσης πρέπει να το αναλάβουν ταυτόχρονα και αναλογικά τόσο οι ελλειμματικές, όσο και οι πλεονασματικές χώρες. Η εξάλειψη των πλεονασμάτων είναι αναγκαία προϋπόθεση για την εξάλειψη των ελλειμμάτων. Γερμανοί και Κινέζοι όμως δεν θέλουν ν’ ακούσουν τίποτα, δεν θέλουν ν’ αλλάξουν το παραμικρό από το εξωστρεφές μοντέλο ανάπτυξης που έχουν υιοθετήσει. Θέλουν να συνεχίσουν να παράγουν για να εξάγουν, θέλουν να συνεχίσουν να αναπτύσσονται εις βάρος του υπόλοιπου πλανήτη, θέλουν να ρίξουν όλο το βάρος της προσαρμογής στις ελλειμματικές χώρες.

Κάποιος όμως πρέπει να υπενθυμίσει στους όψιμους σταυροφόρους του μερκαντιλισμού ότι το ελεύθερο εμπόριο δεν είναι αυτοσκοπός. Δεν μπορεί να χρησιμοποιείται συνειδητά ως μέσο κυριαρχίας. Είναι ένα μέσο για την επίτευξη ισορροπημένων εμπορικών συναλλαγών. Ζητούμενο είναι το ισορροπημένο εμπόριο. Όταν το ελεύθερο εμπόριο τείνει να εξελιχθεί σε συγκρουσιακό  παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, όπου μια ή δύο ισχυρές χώρες «τα παίρνουν όλα», τότε αργά ή γρήγορα οι υπόλοιπες χώρες θα αναγκαστούν να αντιδράσουν καταφεύγοντας στον προστατευτισμό. 

Η Ευρώπη και ο πλανήτης δεν έχουν ανάγκη από υπερ-ανταγωνιστικές μερκαντιλιστικές χώρες που σαρώνουν τις διεθνείς αγορές και δημιουργούν συνθήκες εμπορικού πολέμου. Αυτό που χρειάζονται είναι ένα πνεύμα διεθνούς αλληλεγγύης, μια αίσθηση κοινού πεπρωμένου και συλλογικής ευημερίας. Και για να δημιουργηθούν τέτοιες συνθήκες απαραίτητη προϋπόθεση είναι η παντί τρόπω εξάλειψη των εμπορικών ανισορροπιών που αποσταθεροποιούν την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια οικονομία. Κι αυτό μπορεί να γίνει ασκώντας πιέσεις τόσο στις ελλειμματικές, όσο και στις πλεονασματικές χώρες. Το είχε προτείνει ο John Maynard Keynes το 1944, στη διάσκεψη του Bretton Woods και είναι ευτύχημα που η πρόταση αυτή επανέρχεται στο προσκήνιο μετά από 70 ολόκληρα χρόνια.

Βέβαια δεν πρέπει να τρέφουμε αυταπάτες. Δεν υπάρχει περίπτωση να συμμορφωθούν οι ξεροκέφαλοι Τεύτονες, όσο και αν φημίζονται για την πειθαρχία τους και την εμμονή στους κανόνες. Θα ήταν μάλιστα αφελές να περιμένουμε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα φθάσει στο σημείο να τους επιβάλει τα προβλεπόμενα πρόστιμα σε περίπτωση που δε συμμορφωθούν. Είναι χαρακτηριστικό ότι τόσο ο José Manuel Barroso, όσο και ο Olli Rehn ήταν εντελώς απολογητικοί, σχεδόν ζήτησαν προκαταβολικά συγγνώμη από τους έξαλλους Γερμανούς, επειδή αναγκάστηκαν να κινήσουν τη διαδικασία υπερβολικού πλεονάσματος που προβλέπεται από τους κανονισμούς της ΕΕ.

Δεν έχει όμως σημασία. Αυτό που μετράει περισσότερο είναι ότι στο επίκεντρο του δημοσίου διαλόγου και της θεσμοθετημένης έρευνας μπαίνει πλέον επισήμως ένα από τα βασικά αίτια της ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης: τα υπερβολικά γερμανικά πλεονάσματα. Είναι πια καιρός οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και της ευρωπαϊκής περιφέρειας να περάσουν στην αντεπίθεση, να αρχίσουν να κουνάνε το δάχτυλο στους πραγματικούς ενόχους της ευρωπαϊκής κρίσης, στους αλαζόνες Γερμανούς, οι οποίοι μέχρι τώρα παρέδιδαν μαθήματα χρηστής διαχείρισης ενοχοποιώντας τους πάντες εκτός από τον εαυτό τους. Μοιραία το ενδιαφέρον θα στραφεί από τα εμπορικά ελλείμματα στα εμπορικά πλεονάσματα, που κι αυτά ευθύνονται με τον τρόπο τους για τη συνεχιζόμενη ύφεση. Από δω και στο εξής η μάχη πρέπει να είναι διμέτωπη, το ίδιο και η προσαρμογή. Και η Γερμανία θα είναι υποχρεωμένη να απολογηθεί και να δώσει εξηγήσεις για τα υπερβολικά πλεονάσματα. Warum Frau Merkel?

  

Γιώργος Δουράκης
Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας
Τμήμα Πολιτικών Επιστημών