Τα τύμπανα της ανάπτυξης

Του Γιώργου Δουράκη* 

Αχός βαρύς ακούγεται στην ΕΕ. Τι τρέχει; Οι σοσιαλδημοκράτες, λέει, έλαβαν το μήνυμα των ευρωεκλογών και με ομοβροντία δηλώσεων (Γκάμπριελ, Ρέντσι, Ολάντ, Σβόμποντα, Μοντεμπούρ, Ροθ, Σρέντερ) άρχισαν να ανεμίζουν τα λάβαρα της ανάπτυξης. Τέλος στην αέναη λιτότητα, που καταδικάζει την οικονομία σε ύφεση. Που τροφοδοτεί την άνοδο του ευρωσκεπτικισμού και του αντιευρωπαϊσμού. Να χαλαρώσουμε, λένε, πάραυτα τα μέτρα βίαιης δημοσιονομικής προσαρμογής, αρχής γενομένης από τις δαπάνες δημοσίων επενδύσεων, που δεν πρέπει να προσμετρούνται στο έλλειμμα, καθότι αναπτυξιακές. Προαναγγέλλουν μάλιστα «σκληρή μάχη» στη σημερινή διάσκεψη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ίδωμεν. 

Μπορούμε άραγε να ελπίζουμε ότι οι δηλώσεις αυτές αποτελούν προάγγελο επικείμενης στροφής στην ευρωπαϊκή μακροοικονομική πολιτική; Αν κρίνουμε από την άμεση αντίδραση της Μέρκελ, του πανίσχυρου (άτυπου) υπουργού οικονομικών της ευρωζώνης Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και της ΕΚΤ, η απάντηση είναι σαφώς όχι. Κραδαίνοντας, ως συνήθως, το φόβητρο του υπερβολικού χρέους, οι (ιερο)κήρυκες της λιτότητας εμμένουν στην απαρέγκλιτη τήρηση των δημοσιονομικών κανόνων. Γι’ αυτούς η λιτότητα δεν είναι απλώς αναπτυξιακή. Είναι μονόδρομος για την ανάκαμψη. 

Το δόγμα της αναπτυξιακής λιτότητας είναι παλαιό. Το πρωτοεφάρμοσε με τραγικά αποτελέσματα ο Αμερικανός υπουργός οικονομικών Άντριου Μέλον, οδηγώντας τις ΗΠΑ στον εφιάλτη της Μεγάλης Ύφεσης (1929-33). Έκτοτε η οικονομική επιστήμη παρήγαγε πολύτιμη γνώση για τον τρόπο αντιμετώπισης των μεγάλων κρίσεων. Χάρη στον Κέινς, τον μεγαλύτερο ίσως οικονομολόγο όλων των εποχών, γνωρίζουμε ότι άμεση προτεραιότητα της οικονομικής πολιτικής σε περιόδους ύφεσης δεν είναι η μείωση των ελλειμμάτων και των χρεών, αλλά η παντί τρόπω καταπολέμηση της ανεργίας και των λουκέτων. Μόνον καταπολεμώντας αποτελεσματικά την ύφεση και την ανεργία μπορούμε να πετύχουμε δημοσιονομική εξυγίανση. Όχι το αντίστροφο. 

Ωστόσο οι ανίδεοι ιδεολόγοι (αλλά και ανήθικοι ηθικολόγοι) του Βερολίνου και των Βρυξελλών δεν αγνόησαν απλώς επιδεικτικά την πολύτιμη αυτή επιστημονική γνώση, αλλά ανέλαβαν ιδεολογική σταυροφορία για εξοστρακισμό του Κέινς από το δημόσιο διάλογο. Αναρωτιέστε μήπως ποιος θεωρητικός τόλμησε να ανασύρει το παρωχημένο ιδεολόγημα της αναπτυξιακής λιτότητας από το χρονοντούλαπο της Iστορίας, συμβάλλοντας έτσι στην αναβίωση του οικονομικού σκοταδισμού; Ο Αλμπέρτο Αλεσίνα, Ιταλός καθηγητής του Χάρβαρντ, που ενεπλάκη έμπρακτα στη διαμόρφωση της οικονομικής πολιτικής των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων σε ρόλο βασικού συμβούλου. Όπου και αν εφαρμόστηκε το δόγμα αυτό έφερε μεγαλύτερη ύφεση και ανεργία, μεγαλύτερο χρέος. Αλλά τι κι αν η πραγματικότητα διαψεύδει τη θεωρία; Τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα… 

Αν η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία θέλει όντως να ξαναβρεί τον εαυτό της και να ανακτήσει το χαμένο έδαφος, πρέπει να πάψει να αναπτυξιολογεί μετ’ ευτελείας. Η έξοδος από την κρίση προϋποθέτει πολιτική ελλειμματικού προϋπολογισμού (αύξηση δαπανών και μείωση φόρων). Ας ακολουθήσει επιτέλους το παράδειγμα του Ρούζβελτ. Ας απαλλαγεί από το θανάσιμο εναγκαλισμό του αγοραίου φιλελευθερισμού. Μόνον τότε θα πάψει να αποτελεί μέρος του προβλήματος και θα συμβάλει στη λύση. Ειδάλλως το επικείμενο New Deal θα είναι μοιραία ακροδεξιό, όχι προοδευτικό. 

* Ο κ. Γιώργος Δουράκης είναι 

αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας 

στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ 

Πρώτη Δημοσίευση: Το Βήμα