Σπάζοντας τα πιάτα που στριφογυρίζουν

Του Σλαβοϊ Ζίζεκ

Το αποτέλεσμα των ελληνικών εκλογών της 17ης Ιουνίου -μια μικρή νίκη για το συντηρητικό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας ενάντια στο αριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ, και ο έγκαιρος σχηματισμός του «φιλοευρωπαϊκού» κυβερνητικού συνασπισμού- προβλέψιμα απελευθέρωσε ένα γιγάντιο αναστεναγμό ανακούφισης σε όλη την Ευρώπη. Η καταστροφή αποφεύχθηκε, η ευρωπαϊκή ενότητα είχε επικρατήσει, κλπ. Αλλά, στην πραγματικότητα, μια μεγάλη ευκαιρία χάθηκε, μια μοναδική ευκαιρία για την Ευρώπη να αντιμετωπίσει επιτέλους το βάθος του οικονομικού και πολιτικού της αδιεξόδου. Η ανάσα ανακούφισης στην πράξη σημαίνει: Αποφύγαμε την αφύπνιση. Μπορούμε να συνεχίσουμε να ονειρευόμαστε.

Ο Richard Quest του CNN πρόσφερε πρόσφατα μια μεταφορά για αυτό το όνειρο, όταν συνέκρινε του Ευρωπαίους αξιωματούχους με:

"τους εξαιρετικούς ισορροπιστές πιάτων στο τσίρκο. Αυτοί οι ταλαντούχοι καλλιτέχνες που ισορροπούν πιάτα που στριφογυρίζουν πάνω σε μακριές βέργες, κι έπειτα παίρνουν κι άλλες, περισσότερες, και τις αλλάζουν χέρια, και τις τραβούν και τις κουνάνε για να συνεχίσουν να στροβιλίζονται τα πιάτα, πάντα ξέρουν οτι αν το κάνουν πολύ αργά ή πολύ γρήγορα, ένα από τα πιάτα θα πέσει και θα σπάσει. Αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη. Μόνο που οι καλλιτέχνες είναι ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Mario Draghi, ο επικεφαλής του Eurogroup Jean-Claude Juncker, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής José Manuel Barroso ενώ τα πιάτα είναι η Ελλάδα, οι ισπανικές τράπεζες, το ιταλικό έλλειμμα, τα ευρωομόλογα και η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel… Καθημερινά φαίνεται όλο και πιο πολλά πιάτα να στριφογυρνάνε και τα κόλπα των ισορροπιστών γίνονται όλο και πιο νευρικά όσο προσπαθούν να ισορροπήσουν όλα αυτά, παρόλο που ισχυρίζονται ότι αυτή η σκηνή φτάνει στο τέλος της. Δυστυχώς δεν είναι έτσι τα πράγματα. Τα πιάτα πιθανότατα θα συνεχίσουν να στριφογυρίζουν για αρκετό καιρό ακόμα."

Τo στριφογύρισμα των πιάτων είναι αυτό ακριβώς που κάνουν οι Ευρωκράτες στις Βρυξέλλες. Συνεχώς αναβάλλουν αυτό το ζωτικής σημασίας υπολογισμό, βάζοντας στις βέργες κι άλλα πιάτα να στριφογυρίζουν κι έτσι κάνουν την ισορροπία πιο εύθραυστη. Ο ΣΥΡΙΖΑ κατηγορήθηκε ότι υποστήριξε αριστερίστικα άπιαστα όνειρα, αλλά είναι το πρόγραμμα λιτότητας που επέβαλλαν οι Βρυξέλλες που είναι ανέφικτο. Για κάποιο παράξενο λόγο όλοι προσποιούνται ενώ ξέρουν ότι το ελληνικό κράτος είναι αδύνατο να αποπληρώσει το χρέος του και όλοι αγνοούν την προφανή ανοησία των δημοσιονομικών προβλέψεων στις οποίες βασίζονται τα σχέδια τους.

Τότε λοιπόν γιατί οι Βρυξέλλες επιβάλλουν αυτά τα σχέδια; Στο σύγχρονο καπιταλισμό συμβαίνει το εξής : οι εμπλεκόμενοι ενεργούν σύμφωνα με τις πεποιθήσεις τους για τις προοπτικές του μέλλοντος ασχέτως με το αν όντως πιστεύουν αυτές τις προοπτικές. Κι όπως όλοι ξέρουμε, ο πραγματικός στόχος των μέτρων διάσωσης δεν είναι να σωθεί η Ελλάδα αλλά οι ευρωπαϊκές τράπεζες.

Υπάρχει ένα εξαιρετικό διαλεκτικό αστείο στην κλασσική κωμωδία του Ernst Lubitsch με τίτλο Ninotchka : ο ήρωας του πηγαίνει σε μια καφετέρια και παραγγέλνει καφέ χωρίς κρέμα. Ο σερβιτόρος απαντάει : «Συγγνώμη κύριε, δεν έχουμε καθόλου κρέμα. Μπορούμε να σας τον κάνουμε χωρίς γάλα;» Και στις δύο περιπτώσεις ο πελάτης θα πάρει καφέ σκέτο, αλλά το κάθε φλιτζάνι καφέ συνοδεύεται και από μια διαφορετική άρνηση, πρώτα καφές χωρίς κρέμα και μετά καφές χωρίς γάλα.

Η Ελλάδα βρίσκεται στην ίδια δύσκολη θέση. Η κατάσταση είναι δύσκολη και οι Έλληνες θα έχουν κάποιο είδος λιτότητας- αλλά θέλουν λιτότητα χωρίς κρέμα ή χωρίς γάλα; Εδώ είναι που το Ευρωπαϊκο κατεστημένο «κλέβει». Συμπεριφέρεται σαν οι Έλληνες να έπαιρναν τον καφέ της λιτότητας χωρίς κρέμα (ή αλλιώς οι κόποι αυτής της δοκιμασίας τους δε θα ευνοούσαν μόνο τις ευρωπαϊκές τράπεζες αλλά και τους ίδιους) αλλά εντέχνως προσφέρουν στους Έλληνες καφέ χωρίς γάλα (μόνο οι τράπεζες και όχι οι Έλληνες, θα ωφεληθούν από τη δοκιμασία τους).

Για να περιγράψει το λάθος της επιβολής της λιτότητας, ως βασικού όπλου ενάντια στην κρίση, ο Paul Krugman συχνά τη συγκρίνει με τη μεσαιωνική τακτική θεραπείας, την αφαίμαξη. Αυτή είναι μια άριστη μεταφορά η οποία θα πρεπει να ριζοσπαστικοποιηθεί ακόμα περισσότερο. Οι ευρωπαιοι οικονομικοί γιατροί, που δεν είναι οι ίδιοι σίγουροι για το αν το φάρμακο δουλεύει, χρησιμοποιούν τους Έλληνες ως πειραματόζωα και ρουφάνε το αίμα τους, και όχι το αίμα των δικών τους κρατών. Δεν υπάρχει αφαίμαξη για τις μεγάλες γερμανικές και γαλλικές τράπεζες- αντίθετα τους πραγματοποιούν συνεχείς και τεράστιες μεταγγίσεις.

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι μια ομάδα επικίνδυνων «εξτρεμιστών». Αντίθετα, φέρνει την κοινή πραγματιστική λογική ώστε να ξεκαθαρίσει το χάλι που έχουν άλλοι δημιουργήσει. Είναι αυτοί που έχουν επιβάλλει τα μέτρα λιτότητας που είναι επικίνδυνοι ονειροπόλοι, που νομίζουν ότι τα πράγματα μπορούν να συνεχίσουν έτσι για πάντα, μόνο με μερικές καλλωπιστικού τύπου αλλαγές. Οι υποστηρικτές του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ονειροπόλοι- είναι η αφύπνιση από ένα όνειρο που γινόταν σιγά σιγά εφιάλτης. Δεν καταστρέφουν τίποτα, απλά αντιδρούν σε ένα σύστημα που αυτοκαταστρέφεται σταδιακά.

Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα ριζοσπαστικό κίνημα της Αριστεράς που αποφάσισε να βγει από την ασφαλή θέση της περιθωριοποιημένης αντίστασης και με θάρρος έδειξε την ετοιμότητα του να αναλάβει την εξουσία. Και αυτός είναι ο λόγος που για μερικούς, οι Έλληνες θα έπρεπε να τιμωρηθούν, - όπως πρόσφατα έγραψε ο Bill Frezza στην Forbes, κάτω από τον τίτλο, «Δώστε στην Ελλάδα αυτό που της αξίζει: Κομμουνισμό» : «Αυτό που χρειάζεται ο κόσμος, για να μη ξεχνάμε, είναι ένα σύγχρονο παράδειγμα κομμουνισμού σε δράση. Ποια άλλη χώρα καλύτερη από την Ελλάδα για να εφαρμοστεί αυτό; Απλά πετάξτε τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση, σταματήστε να τους δίνετε δωρεάν Ευρώ και αφήστε τους να ξανατυπώσουν τις παλιές δραχμές τους. Μετά περιμένετε περίπου μια γενιά και δείτε.» Η παλιά ιστορία της Αιτής μετά το 1804 επαναλαμβάνεται εδώ. Η Ελλάδα θα έπρεπε να τιμωρηθεί παραδειγματικά ώστε να εμποδιστεί κάθε πιθανή σκέψη για μια ριζοσπαστική αριστερή λύση στη κρίση.

Κάποιοι υποστήριξαν οτι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει την κατάλληλη εμπειρία για να κυβερνήσει και αυτό οφείλουμε να το παραδεχτούμε: Ναι, δεν έχουν εμπειρία στο να χρεοκοπούν μια χώρα, στο να κλέβουν και να εξαπατούν. Και αυτό μας οδηγει στη παράνοια των πολιτικων του ευρωπαϊκου κατεστημένου: Κηρύττουν το δόγμα της πληρωμής των φόρων- και εναντιώνονται στη διαφθορά των ελληνικών θεσμών- και εναποθέτουν όλες τους τις ελπίδες στη συνεργασία δυο κομμάτων που θεσμοθέτησαν τη διαφθορά.

Η πίεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ελλάδα να προχωρήσει σε μέτρα λιτότητας ταιριάζει τέλεια με αυτό που στην ψυχανάλυση λέγεται Υπερεγώ. Το Υπερεγώ δεν είναι ένας μηχανισμός ηθικής αλλά ένα σύστημα σαδισμού που βομβαρδίζει το υποκείμενο με απίστευτες απαιτήσεις, διασκεδάζοντας αισχρά με την αποτυχία του υποκειμένου να συμμορφωθεί με αυτές. Το παράδοξο του Υπερεγώ είναι ότι, όπως και ο Φρόυντ είδε ξεκάθαρα, όσο περισσότερο υπακούμε στις απαιτήσεις τους, τόσο πιο ένοχοι νιώθουμε. Σκεφτείτε έναν μοχθηρό δάσκαλο που επιβάλλει στους μαθητές του ασκήσεις που είναι αδύνατον να πραγματοποιηθούν, και μετά ευχαριστιέται να τους μειώνει, βλέποντας παράλληλα την ταραχή και τον πανικό τους. Αυτό είναι που είναι τόσο λάθος στις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης: οι πολιτικές λιτότητας δε δίνουν στην Ελλάδα μια ευκαιρία- η αποτυχία είναι μέρος του ίδιου του παιχνιδιού.

Υπάρχει ένα (απόκρυφο, σίγουρα) ανέκδοτο για την ανταλλαγή τηλεγραφημάτων μεταξύ των αρχηγείων του στρατού της Γερμανίας και της Αυστρίας κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου: Οι Γερμανοί έστειλαν το εξής μήνυμα : «Εδώ, στο δικό μας μέτωπο, η κατάσταση είναι σοβαρή αλλά όχι καταστροφική» παίρνοντας την εξής απάντηση από τους Αυστριακούς «Εδώ η κατάσταση είναι καταστροφική αλλά όχι σοβαρή» Αυτή είναι η πραγματική διαφορά μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ και των υπολοίπων. Για τους άλλους, η κατάσταση είναι καταστροφική αλλά όχι σοβαρή , θέλουν να συνεχίσουν αυτό που έκαναν όπως και πριν. Για το ΣΥΡΙΖΑ, η κατάσταση είναι σοβαρή αλλά όχι καταστροφική, από τη στιγμή που το θάρρος και η ελπίδα θα αντικαταστήσουν το φόβο. 

Πηγή: In these times

Μετάφραση: Σπύρος Κουζέλης