Η ευρωζώνη θα πληρώσει υψηλό τίμημα για τον γερμανικό οικονομικό ναρκισσισμό

του Hans Kundnani

Σε κάθε στάδιο της κρίσης του ευρώ κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο ετών, η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ φάνηκε να κάνει το ελάχιστο που απαιτείται για τη διατήρηση του ενιαίου νομίσματος – αλλά τίποτα περισσότερο. Αυτή η μινιμαλιστική προσέγγιση για την κρίση του ευρώ μπορεί να κόστισε περισσότερο στη Γερμανία από ό, τι αν είχε ενεργήσει πιο γρήγορα και πιο αποφασιστικά. Από την άλλη πλευρά, έχει κρατήσει τον πληθωρισμό κάτω και το ευρώ αδύναμο- και τα δύο είναι καλά για τις γερμανικές εξαγωγές. Στην πραγματικότητα, ένας κυνικός θα μπορούσε να πεί οτι η σημερινή κατάσταση - ένα αδύναμο αλλά υπαρκτό ευρώ - είναι ιδανική για την εξαγωγική οικονομία της Γερμανίας.

Ωστόσο, δεν είναι τόσο καλό για πολλές άλλες χώρες της ευρωζώνης. Γεγονός που αποδεικνύεται από τα νέα στοιχεία αυτής της εβδομάδας που δείχνουν τα υψηλότερα επίπεδα της απασχόλησης στη Γερμανία από την επανένωση, αλλά υψηλότερη από ποτέ ανεργία στην Ισπανία - μια χώρα που, σε αντίθεση με την Ελλάδα, δεν ήταν δημοσιονομικά ανεύθυνη και στην πραγματικότητα έχει χαμηλότερο δείκτη χρέους προς ΑΕΠ από ό, τι η ίδια η Γερμανία.

Η οικονομική θεωρία πίσω από αυτή την μινιμαλιστική προσέγγιση για την κρίση του ευρώ, στο βαθμό που υπάρχει, είναι ο ordoliberalism – μια ιδιαίτερη γερμανική μορφή του οικονομικού φιλελευθερισμού που επηρεάζεται από τον Adam Smith, αλλά και από την γερμανική ιστορία του 20ου αιώνα.O ordoliberalism αναπτυχθηκε στη δεκαετία του 1930 και του 1940 από τον Walter Eucken και τη Σχολή Freiburg, και βασίζεται στην ιδέα ότι ο ρόλος του κράτους είναι η δημιουργία ενός οικονομικού και νομικού πλαισίου, ώστε η αγορά να λειτουργήσει αποτελεσματικά - πάνω απ 'όλα μέσω της διατήρησης της σταθερότητας των τιμών.

Οι ordoliberals (μερικές φορές ονομάζονται νεοφιλελεύθεροι) έχουν στο μυαλό τους τόσο την αποτυχία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, και του Ναζισμού αφενός (στον οποίο ο Eucken αντιτάχθηκε) οσο και του κομμουνισμού αφετέρου.Έτσι, ενώ πίστευαν στη μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση στην αγορά από ό, τι οι κλασικοί αγγλοσάξονες φιλελεύθεροι (ιδίως για να αποτρέπεται η εμφάνιση μονοπωλίων και ολιγοπωλίων), πίστευαν σε λιγότερες παρεμβάσεις από οτι οι Κεϋνσιανοί. Για παράδειγμα, οι ordoliberals αντιτάσσονται σθεναρά στην επεκτατική δημοσιονομική και νομισματική πολιτική κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής ύφεσης.

Παρά το γεγονός ότι ο ordoliberalism είναι ελάχιστα γνωστός αλλού, εχει τεράστια επιρροή στη Γερμανία, ιδιαίτερα στη κεντροδεξιά. Θεωρείται η βάση για τη μεταπολεμική «κοινωνική οικονομία της αγοράς» και του «οικονομικού θαύματος» που δημιουργήθηκε στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία στη δεκαετία του 1950. Οι οικονομικοί σύμβουλοι της Μέρκελ επηρεάζονται βαθιά από τις ordoliberal ιδέες - ιδιαίτερα για το ρόλο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Γι 'αυτούς, ο ρόλος μιας κεντρικής τράπεζας είναι πρωτίστως η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών - και κατά συνέπεια η προώθηση της ανάπτυξης μόνο έμμεσα - αντί να παρεμβαίνει για την αύξηση της προσφοράς χρήματος, όπως έχουν κάνει τα τελευταία χρόνια η FΕD και η Τράπεζα της Αγγλίας.

Έτσι, ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ Jürgen Stark – που χαρακτηριζεί το βιβλίο του Eucken “Αρχές της οικονομικής πολιτικής”: “μια συνεχής πηγή έμπνευσης σε όλη τη σταδιοδρομία μου” - παραιτήθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο αφού αγόρασε ιταλικά και ισπανικά κρατικά ομόλογα. Ο πρόεδρος της Bundesbank, Axel Weber παραιτήθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο για παρόμοιους λόγους. Ο διάδοχός του, ο Jens Weidmann - πρώην σύμβουλος της Μέρκελ - είναι εξίσου αντίθετος με το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ.

Ωστόσο, ο ordoliberalism είναι κυρίως μια θεωρία για το πώς να κάνεις μια εθνική οικονομία να δουλέψει αποτελεσματικά και όχι για το πώς να οργανώσεις την παγκόσμια οικονομία ή να δημιουργήσεις μια ενιαία νομισματικη ζώνη. Κατά συνέπεια, δεν βοηθά πολύ στο τρέχον πλαίσιο, στο οποίο οι ανισορροπίες μεταξύ των οικονομιών της ευρωζώνης είναι ένα βασικό πρόβλημα. Ως αποτέλεσμα, λίγοι mainstream γερμανοί οικονομολόγοι δέχονται την ιδέα ότι τα πλεονάσματα της Γερμανίας - εν μέρει αποτέλεσμα του ευρώ - είναι η αντίθετη πλευρά των ελλειμμάτων άλλων χωρών και, επομένως, μέρος του προβλήματος. Αντ 'αυτού, βλέπουν τα πλεονάσματα απλά ως προϊον της χρηστής οικονομικής διαχείρισης.

Έτσι οι ordoliberal ιδέες οδήγησαν τη Γερμανία να συνεχίσει τις οικονομικές πολιτικές που είναι υπέρ των δικών της συμφέροντων και όχι αυτών της ευρωζώνης στο σύνολό της. Η “κουλτούρα της σταθερότητας” της Γερμανίας μπορεί να έχει επηρεαστεί από τη συλλογική μνήμη του υπερπληθωρισμού, αλλά υπάρχει και ένας άλλος λόγος που είναι πιο ορθολογικός και εγωιστικός: ακόμη και μια μέτρια αύξηση του πληθωρισμού θα μειώσει την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών της Γερμανίας σε όλο τον κόσμο και θα μειώσει την αξια των αποθεματικών της.

Η επιθετική πολιτικη της Γερμανίας σχετικά με τον πληθωρισμό σημαίνει ότι δεν έχει καμία λύση για τις ελλειματικές οικονομίες εκτός απο την όλο και μεγαλύτερη λιτότητα - ακόμη και όταν, όπως στην περίπτωση της Ισπανίας, η κρίση δεν προκλήθηκε από υπερβολικό δημόσιο χρέος. Στο πλαίσιο αυτό, η γερμανική συντηρητική οικονομική σκέψη είναι σχεδόν ταυτόσημη στην πράξη με την αμερικανική ή βρετανική δεξιά. Στην πραγματικότητα, οι Γερμανοί φαίνεται να ενστερνίζονται μια ευρωπαϊκη εκδοχή των “trickle down” οικονομικών.

Μπορεί το ευρώ να είναι ένα αποτυχημένο πείραμα, όπως ο οικονομολόγος του Χάρβαρντ Martin Feldstein υποστήριξε πρόσφατα. Αλλά ακόμη και αν το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα επιβιώσει, ο οικονομικός ναρκισσισμός της Γερμανίας σημαίνει οτι η υπόλοιπη ευρωζώνη θα πληρώσει υψηλό τίμημα κατά την επόμενη δεκαετία. 

Πηγή: Guardian

Μετάφραση: Αντώνης Γαλανόπουλος