Γυμνοί στο φωτογραφικό κάδρο της κυριαρχίας

Του Γιάννη Ανδρουλιδάκη*
 

Η Αφροδίτη αλ Σάλεχ είναι πιθανότατα ένα από αυτά τα attention addict (εξαρτημένος από την προσοχή των άλλων) του φιλελευθερισμού που γέννησε ή απογείωσε η κρίση. Ανθρωποι απόλυτα πεπεισμένοι ότι ο κόσμος ήταν πράγματι αυτός που διέδιδαν πριν 10 – 15 χρόνια και θα παραμείνει για πάντα έτσι, αιφνιδιασμένοι από την μεταστροφή του κλίματος καλής πίστης προς το ύφος και τις θεωρίες τους, σοκαρισμένοι ίσως από το γεγονός ότι η σημασία τους στη δημόσια σφαίρα συρρικνώθηκε, συνηθίζουν να τριγυρίζουν στα social media προκειμένου με κάποια προκλητική ανάρτηση να δημιουργήσουν θόρυβο. Ο ένας καμαρώνει ότι δεν πληρώνει τον υδραυλικό, η άλλη αποκαλεί τζαμπατζή το παιδί που σκοτώθηκε στην προσπάθειά του να γλιτώσει από την οργή του ελεγκτή, η τρίτη διαμαρτύρεται ότι της παίρνουν τα παγκάκια οι μετανάστες και πάει λέγοντας. Η αλ Σάλεχ, ανάμεσα σε άλλα που έχει πει, δήλωσε πρόσφατα ότι εάν εκλεγεί ο Τσίπρας πρωθυπουργός θα μεταναστεύσει σε άλλη χώρα.

Όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, η δήλωση έγινε αντικείμενο καζούρας. Μια σελίδα μάλιστα διαφήμιζε τη συγκέντρωση χρημάτων προκειμένου να αγοραστούν τα εισιτήρια της αλ Σάλεχ μια ώρα αρχύτερα. Αλλοι σχολίαζαν ότι με αυτόν τον τρόπο η αλ Σάλεχ ενισχύει και δεν αποδυναμώνει τον Τσίπρα. Και πάει λέγοντας. Μόνο που υπήρχε και κάτι άλλο: η αλ Σάλεχ είχε κάνει προ ετών μια γυμνή φωτογράφιση για κάποιο περιοδικό. Εξαιρετικά κακόγουστη φωτογράφιση πράγματι, στην οποία υποδυόταν υποτίθεται την ηρωίδα ηλεκτρονικών παιχνιδιών Lara Croft. Οι φωτογραφίες αυτές αναπαράχθηκαν εκατοντάδες φορές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συνοδευόμενες από σχόλια μπροστά στην κακογουστιά των οποίων ωχριούσε αυτή των φωτογραφιών. «Kω-Lara Croft», έγραφε ο ένας. «Ετσι θα κάνει το αντάρτικο στο Παρίσι», υπερθεμάτιζε ο άλλος, δίπλα σε μια φωτογραφία όπου η εν λόγω εμφανίζονταν γυμνή και με το όπλο προτεταμένο.

Υπήρξαν ασφαλώς διαμαρτυρίες για τον σεξιστικό χαρακτήρα αυτής της απόπειρας χιούμορ. Η μόνιμη επωδός των χρηστών που ανέβασαν τις φωτογραφίες και τα σχόλια ήταν ότι υπεύθυνη ήταν η ίδια η αλ Σάλεχ που είχε κάνει τη φωτογράφιση και άρα ήταν προαγωγός και όχι θύμα σεξισμού. Αλλοι, πιο παράτολμοι θεωρητικά, υποστήριζαν ότι εφόσον δεν είναι γενικά σεξιστές, διατηρούσαν το προνόμιο να κάνουν τη σχετική πλάκα χωρίς αυτή να είναι σεξιστική –μια ιδιότυπη ταυτολογία που φλέρταρε μάλλον επιτυχημένα με τη μεταφυσική.

Ισως λοιπόν πρέπει να επαναδιατυπωθούν ορισμένα πράγματα. Ο σεξισμός δεν είναι μια «ιδεολογία» που την ασπάζεσαι ή δεν την ασπάζεσαι –όπως και κανένας ρατσισμός άλλωστε. Ο σεξισμός είναι μια τάση διαχωρισμού ή επίθεσης ή διαπόμπευσης ή κριτικής, με βάση το φύλο ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Μάλιστα, δεν αρκείται στο να είναι κριτική του φύλου ή της σεξουαλικής συμπεριφοράς, αλλά τείνει να είναι κριτική μιας οποιασδήποτε άλλης συμπεριφοράς σε σχέση με το φύλο ή την σεξουαλική συμπεριφορά. Υπό αυτή την έννοια, η αλ Σάλεχ δεν γίνεται αντικείμενο ειρωνείας για αυτό που είπε, αλλά γιατί το είπε ενώ είναι γυναίκα και μάλιστα έχει φωτογραφηθεί και γυμνή.

Αυτού του είδους ο διαχωρισμός είναι κοινωνιολογικά ένας τυπικά ρατσιστικός διαχωρισμός. Και αναδεικνύει την εξαιρετικά αδύναμη και επιφανειακή αντιρατσιστική κουλτούρα που διέπει ένα τμήμα της αριστεράς και του αναρχικού κινήματος στην Ελλάδα. Η κουλτούρα αυτή περιορίζεται στα κλασικά και παμπάλαια αντιρατσιστικά χαρακτηριστικά, αλλά δεν εμπεδώνεται σε βάθος και άρα παραγνωρίζει την ουσιαστική σημασία του ρατσισμού ως φορέα διαχωρισμού των ανθρώπων, διάφορου του ταξικού. Ετσι, δεν θα δούμε κανέναν να αποκαλεί π.χ. τον Μπαράκ Ομπάμα «πολεμοκάπηλο αράπη», γιατί η επιφανειακή αντιρατσιστική κουλτούρα έχει μάθει να μην προσβάλει τους μαύρους, αλλά με τέτοιο τρόπο ώστε αυτός ο σεβασμός να μην αφορά συνολικά την διαφορετικότητα και να μην αγγίζει την έννοια των στερεοτύπων ως τέτοια.

Ακόμα χειρότερα, τα στερεότυπα εξαγνίζονται όταν απευθύνονται σε πολιτικούς αντιπάλους –έχουμε να κάνουμε εδώ με την ουσία του ρατσισμού, δηλαδή την απόπειρα αποκλεισμού κάποιου τον οποίον δεν θέλουμε για κάποιον άλλον λόγο με βάση ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό του. Ετσι ο Πάγκαλος και ο Βενιζέλος, πριν περάσουν τη βάσανο της κριτικής των θέσεων και των πράξεών τους, θα χαρακτηριστούν «χοντροί». Η Μέρκελ «πατσαβούρα» ή και «καριόλα». Αποκορύφωμα, ήταν ο ευνοϊκός σχολιασμός ενός ακτιβισμού διαμαρτυρίας κατά του Γρηγόρη Βαλλιανάτου –στον οποίον είμαι αρκετά υπερήφανος που συμμετείχα-, όπου τονιζόταν (από τους σχολιαστές) η διαφορά του γκέι με «την πουστάρα».

Στη βάση αυτού του διαχωρισμού βρίσκεται η ιδεολογία της κυριαρχίας. Μια ιδεολογία που επιζητά να ενώνει και να χωρίζει τους ανθρώπους με κριτήρια κάθε τι άλλο εκτός από ταξικά και φροντίζει να απομονώνει κοινωνικές ομάδες προκειμένου να της καταστήσει υποσυνείδητα υπεύθυνες για τη σπάνη των αγαθών –ακριβώς όπως το περιέγραψαν τα φιλελεύθερα εγχειρίδια του Μάλθους και το έπραξαν οι Ναζί με τους Εβραίους. Αυτή η αντίληψη με όποια δικαιολογία και αν εκφράζεται, είναι εχθρική προς την ελευθερία γιατί αντιστρατεύεται τη χειραφέτηση των ανθρώπων ως αυτό που είναι.

Είναι βέβαια προφανές ότι το πιο εύκολο και συχνό θύμα τέτοιων στερεοτύπων δεν είναι οι ίδιοι οι φορείς της κυριαρχίας, αλλά οι αντίπαλοί της:

Η αλ Σάλεχ, για να μην ξεχνιόμαστε, έκανε γυμνή φωτογράφιση περίπου εκατο χρόνια αφότου η Εμα Γκόλντμαν έκανε πεζοδρόμιο, ήταν δηλαδή κατά το κοινώς λεγόμενο «πουτάνα». Η Μέρκελ είναι «πατσαβούρα», σε ένα μετρικό σύστημα στο οποίο ακόμα πιο «πατσαβούρα» είναι η Ρόζα Λούξεμπουργκ. Ο Σόιμπλε είναι «κουτσός», θέση μάλλον καλύτερη από αυτή του Μπακούνιν που ήταν ανίκανος, δηλαδή «δε γαμούσε». Εκτός αυτού, ο Μπακούνιν τελείωσε τη ζωή του πιο «χοντρός» από τον Βενιζέλο και τον Πάγκαλο μαζί. Να προσθέσουμε ότι όλοι αυτοί που μας κυβερνάνε είναι «πουσταράδες», όπως κατά πάσα πιθανότητα και ο Αρης Βελουχιώτης και ότι όλοι μαζί θα κορόιδευαν τον Μπουεναβεντούρα Ντουρρούτι που φορούσε περουκίνι. 

Ας πάμε αυτή τη συζήτηση μέχρι το τέλος και μόλις την τελειώσουμε μπορούμε να παλέψουμε με την ησυχία μας για ελευθερία, σε έναν κόσμο που η λογική της κυριαρχίας κάνει πάρτι στα μυαλά μας...

* Δημοσιογράφος, μέλος της Αναρχοσυνδικαλιστικής Πρωτοβουλίας - Ροσινάντε