Κεντροαριστερά: νέο ξεκίνημα ή πολιτικό μνημόσυνο;

Του Γιώργου Δουράκη

 

Αρκεί μια ματιά στα ονόματα που υπογράφουν την πρωτοβουλία για την ανασύσταση της κεντροαριστεράς για να καταλάβει κανείς ότι δεν πρόκειται για νέο ξεκίνημα, αλλά για πολιτικό μνημόσυνο. Μεταξύ αυτών φιγουράρουν «προσωπικότητες» που ευθύνονται άμεσα για την κατάντια της εγχώριας σοσιαλδημοκρατίας. Για τον άνευ προηγουμένου καταποντισμό της.  Οι ίδιοι πυρομανείς που έβαλαν μπουρλότο στην κεντροαριστερά και της αφαίρεσαν κάθε ίχνος αξιοπιστίας, τώρα εμφανίζονται ως επίδοξοι πυροσβέστες. Ως επίδοξοι σωτήρες που θα τη βγάλουν από την ανυποληψία και θα την αναστηλώσουν. Με τα ίδια όμως υλικά, με τις ίδιες ιδέες, με την ίδια νοοτροπία! Τι κι αν φλέγεται το σύμπαν, τι κι αν καταρρέει η κοινωνία. Αυτοί εκεί, ακλόνητοι, το χαβά τους. Το χαβά των αγοραίων μεταρρυθμίσεων, του αγοραίου εκσυγχρονισμού.

Την τελευταία εικοσαετία παρατηρείται διεθνώς μια εντυπωσιακή σύγκλιση της δεξιάς και της σοσιαλδημοκρατίας (των κομμάτων εξουσίας) προς το πολιτικό Κέντρο. Μόνο που στο πεδίο της οικονομίας η σύγκλιση αυτή δεν εκφράζεται πλέον με μια πιο μετριοπαθή οικονομική πολιτική, όπως συνέβαινε παλαιότερα, αλλά με μια εντελώς ακραία νεοφιλελεύθερη πολιτική. Ως γνωστόν, η σοσιαλδημοκρατία εγκατέλειψε τον κρατικό παρεμβατισμό και υιοθέτησε τη φιλοσοφία της ανεξέλεγκτης αγοράς, τον φονταμενταλισμό της αγοράς, όπως ακριβώς και η κεντροδεξιά. Η στροφή αυτή έγινε με την προώθηση του αγοραίου εκσυγχρονισμού και των αγοραίων μεταρρυθμίσεων (απελευθέρωση των αγορών, ιδιωτικοποίηση των δημόσιων επιχειρήσεων, συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους). Το ολοκληρωτικό αυτό εγχείρημα αγοραίου μετασχηματισμού (κεντροδεξιό και κεντροαριστερό) οδήγησε εν τέλει την παγκόσμια οικονομία στο χείλος της αβύσσου.

Επομένως, από άποψη πολιτικής οικονομίας, το σύγχρονο πολιτικό Κέντρο είναι ψευδεπίγραφο. Έχει προ πολλού χάσει την αθωότητά του, ενδίδοντας στις σειρήνες του νεοφιλελεύθερου εξτρεμισμού. Για να καλύψει το έλλειμμα προοδευτικότητας που προκύπτει από την αντιδραστική αυτή στροφή στην οικονομία, η κεντροαριστερά προσπαθεί επισταμένως να διαφοροποιηθεί από την παραδοσιακή δεξιά σε πολιτισμικά θέματα. Από κει αντλεί πλέον την υποτιθέμενη προοδευτικότητά της. Ποιός δε θυμάται στη χώρα μας την απερίσκεπτη και εξαιρετικά επώδυνη ανακίνηση του θέματος των ταυτοτήτων; Τότε που η κυβέρνηση Σημίτη αποφάσισε να επιτεθεί στην εκκλησία για να δείξει ότι εξακολουθεί να είναι προοδευτική και μετά τη στροφή της προς τον αντιδραστικό αγοραίο εκσυγχρονισμό και τη σύγκλιση -αν όχι την πλήρη ταύτιση- με τη Νέα Δημοκρατία. Δεν πρόκειται όμως για ελληνική ιδιορρυθμία, αλλά για γενικό φαινόμενο. Η αναβάθμιση και η πρόταξη των πολιτισμικών θεμάτων στην πολιτική ατζέντα είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό των απανταχού σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στην αγωνιώδη προσπάθεια που κάνουν να διαφοροποιηθούν από τα κόμματα της παραδοσιακής κεντροδεξιάς, ώστε να πείσουν το εκλογικό σώμα ότι παραμένουν προοδευτικά.

Είναι επομένως σαφές ότι η αναβίωση της σοσιαλδημοκρατίας και της κεντροαριστεράς δεν είναι θέμα προσωπικοτήτων (με ή χωρίς εισαγωγικά) ούτε επιδέξιας επικοινωνιακής διαχείρισης. Είναι θέμα στρατηγικού αναπροσανατολισμού. Η κατάρρευσή της οφείλεται σε πολύ ουσιαστικούς λόγους. Στην ολέθρια πολιτική επιλογή να ταυτιστεί πλήρως με το σκληρό πυρήνα του αγοραίου φιλελευθερισμού. Το φαινόμενο αυτό είναι πανευρωπαϊκό, αλλά στη χώρα μας εξ αιτίας των μνημονίων η πολιτική αποδοκιμασία του ΠΑΣΟΚ προσέλαβε διαστάσεις πανωλεθρίας. Για να ανανήψει η κεντροαριστερά (με οποιαδήποτε μορφή) πρέπει επειγόντως να απαλλαγεί από το θανάσιμο εναγκαλισμό του νεοφιλελεύθερου εξτρεμισμού και των μνημονίων. Να επιστρέψει στις ρίζες της. Να ξαναβρεί τη φυσιογνωμία της. Να αρχίσει και πάλι να υπερασπίζεται τα συμφέροντα του κόσμου της εργασίας. Η σοσιαλδημοκρατία (και γενικά η αριστερά) δεν μπορεί να είναι αγοραία…

Γιώργος Δουράκης

Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ